|
1-modul: ta’limda axborot texnologiyaiarining oʻRNl
|
| bet | 48/133 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 0,66 Mb. | | #134002 |
Bog'liq Ўзбек тили ва адабиети таълимида ахборот технологиялари Word variantiLogin (логин, login) — 1. Foydalanuvchining nompyuter yoki tarmoqdan erkin foydalanish jarayoni. 2. Kompyuterdan erkin foydalanishga ega boTish uchun foydalaniluvchi qayd yozuvi nomi. Maxfiy emas
Adabiyotlar:
Adilova S. O‘zbek tilini o'qitishda kompyuter texnologiyalaridan foydalanish. -T.: TDPU, 2006. - 96 b.
Yusupova Sh., G'ozieva О Ona till o'qitishda interfaol usullar va komyuter dasturi. - T.: Ba^oz, 2013. -134 b.
www.zivonet.uz
www.pedagog.tdpu.uz
MODUL: TIL VA ADA8IYOT TA’LIMIDA VIRTUAL
IMKONIYATLARDAN FOYDALANISH
Til ta’limida virtual imkoniyatlardan foydalanish
Ta’lim tizimidagi o’quv va o‘quv-amaliy mashg‘ulotlarda uxborot texnologiyalarining virtual imkoniyatlaridan foydalanish ommaiashib bormoqda. Virtual so’zining tarixiy, falsafiy lug’atlarda bcrilgan izohlari quyidagicha: lotincha virtus so’zi kuch, imkoniyat, kuchli ma’nolarini anglatadi. Fransuzcha "virtuel". inglizcha "virtual" so’zlari ana shu so’z bilan bog’liq bo’lib, “salohiyatli”, "ko’zda tutilgan”, “faraz qilingan”, “maket sbaklida sun’iy yniiitilgan” ma’nolarini anglatadi. D.N.Ushakovning “Rus tilining izohli lug‘ati”da “yashirin kirib keladigan va shiddatli namoyon ho'ladigan; faraz qilinadigan” tarzida izohlangan bo’lsa, S.l. Ojegov, N.Y. Shvedovalarning “Rus tilining izohli lug‘ati”da “mavjud lin'linagan, lekin ehtimoli bor, mumkin narsa” deb izoh beriladi. O’zbek tilining izohli lug‘ati”da bu so’z keltirilmagan. Hozirgi к Hilda tcxnika atamasi sifatida texnik vositalar yordamida olam ohrazini sun’iy modeilashtirish bo’lib, shu obrazning imitatsiya oiq.ili inson tomonidan his qilinishi tushuniladi. Bunda loydalanuvchi mavjud holatga ta’sir qila olish imkoniga ega bo’lishi loz.im.
Virtual mavjudlik texnologiyasi inson faoliyatining turli Milbilarida, xustisan, loyihalashtirish va dizaynda, foydali qnzihnalarni izlab lopishda, harbiy texnologiyalarda, qurilishda, marketing va rcklamada, ko’ngilochar o’yinlar sanoatida keng qo'llunilmoqda. Ta’lim tizimida virtual texnologiyalar tatbiqini ini'ormatika, fizika, ximiya, biologiya fanlaridan kompyuter yurdimiidagi clektron virtual laboratoriya shakllaridan loydalanilishida yaqqol ko’rish mumkin. Bizningcha, virtual iilnmaxini tiliarni o’rganish jarayoniga tatbiq qilmayotgan elektron Iti'lim vositalanga msbatan ham qo'llash mumkin. Ona tili ta’limida niiivjud bosma ta’lim vositalari (darslik, o’quv va metodik qo’lhmmalar, jadvallar, daftarlar)ning virtual imitatsion modellarini yaralish (elektron darslik, elektron qo’llanma, elektron jadvalllar, clektron daftarlai), video va audio materiallarni tinglash, ko’rish nrqali likrlashga, tahlil qilishga yo’naltirish, real bo lmagan, modellashtirilgan elektron daftarlarda interaktiv mashqlarni bajarish jarayotii virtual mavjudlik deb qaralishi mumkin.
Rossiyada virtual va virtuallik, lining falsafiy mohiyati, virtuallik va ta’lim masalasi ilmiy-nazariy jihatdan N.A.Nosov, S.S.Xorujiy, R.A.Nurullin, L.P.TSelcnko, Y.V.Paraxnevich, K. A.Suvorov, N.N.Koroleva, D.V.Makarov, Y.VMatrosov, A. Z. SHakirova, Y.E. Turutina l.D.Lobankov, I.D.Kiryushin, A.N.Samuxin, A.Xoseevich, Y.Y.Gavronskaya, V.V.Alekseev, A.Yu.Avdeev, l.M.Krasilnikov, V.V.Selivanov, L.N.Selivanova, T.V.Popovalar tomonidan ishlab chiqilgan. O‘zbekistonda A.Abduqodirov, N.Taylaqov, U.Begimqulov, F.Zokirova, M.Fayzieva, V.Xamidovlaming tadqiqotlarida virtuallik va ta’lim masalasi, aniq va tabiiy fanlar doirasida virtual elektron o‘quv kontentlami yaratish tajribalari yoritilgan.
Xorij ta'iim tizimida bo’lgani kabi 0‘zbekislonda ham o’qitish metodikasida yangi yo’nalish innovatsion kompyuter didaktikasi (elektron ta’lim nazariyasi va metodikasi) yuzaga keldiki, bu bejiz emas. Bu o’qtivchilami faqat%ilimlami egallashga o’rgatishni emas, balki ta’lim oluvchilarga darsda va darsdan tashqari jarayonda mustaqil ta’lim olishga, axborotlarni tahlil qilishga yo’naltirish, zarur axborotlar muhitiga olib kirish uchun yangi axborot texnologiyalarini tatbiq qilish zaruriyatining oshganligi biian bog’lanadi.
Ona tilimizning Internet jahon axborot tarraog’ida munosib o‘rin egallashini ta’minlash, uning kompyuter uslubini, o’zbek tili va dunyodagi yetakchi xorijiy lillar asosida tarjima dasturlari va elektron lug’atlar, virtual o’quv majmuaiar yaratish biian bog'liq ilmiy-metodik qo'llanmalar, amaliy tavsiyalar tayyorlash va bu borada erishilgan natijalarni amaliyotga keng tatbiq etish kabi vazifalar ijrosini ta’minlash soha mutaxassislaridan katta shijoat talab qilmoqda.
Xalqaro internet tarmog'ida bevosita til ta’limi bo’yicha yaratilgan elektron darsliklar, xususan, Rossiya federatsiyasida tayyorlangan elektron adabiyotlar tahlili shuni ko’rsatmoqdaki, elektron adabiyotlar yordamida o’quvchilar o qituvchi rahbarligida hamda mustaqil faoliyat yuritadi. Rossiya Federatsiyasi umumiy o’rta ta’lim maktablari uchun 2015-yilda yaratilgan elektron qo’llanmalar aynan amaldagi darsliklaming bosma nashrlariga muvofiq keladi 2015-2016-yillar davomida o'tkazilayotgan iiiovkii'da 0‘quvchi rolini fan o‘qituvchilari, pedagogika institutlari luhib.ilan bajannoqda va elektron qodlanmalaming imkomyatlan iiiiiiioyish qilinmoqda. Ana shu jarayonda ulami takomillashtirish va । Ickiron adabiyotlar bilan ishlash mexanizmlari ishlab chiqilmoqda.
Hu borada ingliz tili ta’limidagi “Homebook”, “Workbook” I I lyda ish kitoblari”i), rus tilini o‘qitishda amalda bolgan “Рабочая ii'ipiqu. (“Ish daftari”), “Электронная тетрадь”)аг qator nl/ulliklarga ega. Qayta ko’chirib yozish talab qilinmaydigan iipioduktiv va qisman izlanuvchanlikka asoslangan mashqiar l..dolalli natijalarga erishish jarayonini jadallashtirishi munikin. Ingliz tili ta’iimida “True-false” (“To‘g‘ri-noto‘g‘ri”), Mini-TEST, Moslikni aniqlash”, “Qiyoslash” mashqlari, algoritmga asoslangan nuishqlar, shuningdek, grammatik tahlil turlari takomillashtinlgan iiinshqlarni amaliy dasturlarda elektron mashqlarga aylantirish imkoniyatlari mavjud. Bu ona tili ta’limi uchun ham muvofiq keladi.
Bunday tajribalar 90-yillar oxirida Rossiyada keng miqyosda lioshlangan edi1. Jumladan, I.A.Yegorovntng „Интерактивный iiiKiaur” maqolasida audiodasturlar yaratish bo’yicha barcha jurayonlarning batafsil bayoni bilan tanishish mumkin.2
Maqolada XX asr oxirlarida intemetdagi ta limiy saytlardan griunota.ru. saytida joylashtirilgan on-line interaktiv diktantga .ilnliida e’tibor qaratilib, sayt mualliflari g'oyasi qo'llab- quvvatlanadi . Mazkur «Интерактивный диктант» o'rgatuvhi dusturini yaratish Borland Delphi 7.0 kompyuter dasturida amalga oshirilgan, dizayni Adobe Photoshop C.S5 grafik muharririda bujarilgan.
Muallifning ta’kidlashicha, har yili rus tilidan barcha talabalar va n quvchilar nazorat diktanlarini yozadilar, biroq ularni tekshirisb prayoni o'qituvchilar uchun nihoyatda mashaqqatlidir. Shuning uchun ham interaktiv diktantlar o'qituvchilaming mashaqqatli mehnatini yengillashtinshda alohida ahamiyatga egadir.
Rossiyada yaratilgan audiodasturlar va ular haqidagi tadqiqotlardan shuni aniqladikki, bunday dastnrlami yaratish uning loyihasini ishlab chiqishdan boshlanadi.
Murakkablik darajasiga ko'ra diktant matnian tayyorlanadi, alohida fayllarda saqlanadi. Javoblar esa main muharririda alohida fayllarda taqdim qilinadi. Barcha fayliar qobiq dasturda qulay interfeysda yig'iladi. Biroq dasturlash tillaridan bexabar bo'lgan kishi uchun bunday dastumi yaratish jarayoni nihoyatda murakkabdir. Fan o'qituvchilari muallifligida yaratiladigan audiodasturlar uchun nisbatan sodda instrumentlami tavsiya qilish zarur. Bizningcha, interaktiv diktant audiodasturini yaratish uchun qulay va ancha oson hisoblanuvchi iSpring Suit instmmentidan foydalanish maqbuldir1.
Mazkur instrument vositasida audiodasturlami ishlab chiqishda ketma-ket amalga oshirilishi zarur bo'lgan jarayonlar her:
Diktant matni tanlaqjdi U matn muharririda tayyorlanadi.
iSpring Suitning Quezmaker blogidan foydalanishda dastlab ixtiyoriy til interfeysini yaratish imkoniyati mavjudligi uchun yozuvlar o'zbek tiliga tarjima qilinadi.
O'quvchi yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda “Kirish” va “Natija” slaydlarining dizayni ishlab chiqiladi, ya’ni bczak beriladi.
Audiodastur uchun bir necha turdagi diktantlarni yaratish imkoniyati bor: “Вопрос теста” qismidan „Вложенные ответы”, “Пропуски” (javob kiritish) va “Анкетный вопрос” qismidan csa “Ecce” bandlaridan foydalanib 3 xildagi diktant tayyorlash mumkin. Jumladan, biz 6-sinf uchun amaldagi “Ona tili” darsligida nazarda tutilgan nazorat ishlari uchun interaktiv diktantning “Tanlash” tun bo'yicha bir nechta matnlarga ovoz yozdinb audiodasturga joylashtirdik.
iSpring Suitning Quezmaker blogining “Вопрос” qismidan „Вложенные ответы” savol turi tanlanadi “Вопрос с вложенными шишами qismiga diktant talabi yoziladi. “Текст с пропусками” qisniiga matn muharriridari nusxa ko'chirish orqali diktant matni knitiladi. Asosan, o'quvchilar yozma ishlarida ko’p xatolikka yo‘1 qo'yiladigan hoiatlar: a va o, i va u, o' va u unlilari; jarangli niidoiihlttrning jarangsizlashishi, x va h, x va q, m va n kabi nndoshlar; tutuq belgisi hamda tinish bclgilarining ishlatilish n iinkirga e’tibor bergan holda ro'yxatlar tuziladi. Oynaning Слайды" qismiga bir marta chertilib, uskunalar panelidagi 'Ди iniiii”dan shrift turi va kegli belgilanadi.
I Diktant matniga ovoz beriladi. Bu ikki usulda amalga । hiriladi. Dastuming o'zida Данные” qismi chertiladi, oynaning ung tomonida “Звук” qismiga audio yozdiriiadi yoki avvaldan yozdirilgan tayyor audio joylashtiriladi.
5, Kcyin ushbu ketma-ketlik bajariladt: “Главная”, “Свойства”, 11нс гройкс по умолчанию”Ьап kerakli bandlar belgilanadi. Barcha nmallar bajarilgach, “Главная” bo'limidagi “Просмотр” orqali nntija koriladi va “Публикация” bo'limi chertilib, jarayon ynkunlanadi, html faylga o'zgartiriladi.
"Ona tili” fani doirasida audiodasturlarni yaratish va undan Ibydukinish bo'yicha metodik adabiyotlar respublikamizda yetarli diirnjada mavjud emas. Xorijiy tajribalami o'rganishdan ma’lum bo'ladiki, AKTni ta’lim tizimida foydalanish bo'yicha katta tajriba hi'pkmgan. Tan olish kerak, audiomateriallarni tayyorlash va uinaliyotda qo'llash borasida ta’lim tizimimiz 20 - 30 yil orqada. Ammo bu tafovutni qisqartirish mumkin. Shunisi muhimki, ona tili iiihun yaratish va foydalanishda qulay, bir qator afzalliklarga cga ho’lgan audiodasturlar zamonaviy vositalar qatoridan joy olishi mumkin.
Rus tili bo'yicha “Interaktiv diktantlar” on-line foydalanish m him mo'ljallangan. Biz tavsiya qilayotgan audiodasturlarda csa of- liue shug'ullanish imkoniyali bor. Shuningdek, bunday diktantlarni Inn o'qituvchisining o'zi mustaqil ravishda, kompyuter muhandisi ishtirokisiz yarata oladi. Faqat mualliflik dasturlarining ayrimlari hi Inn yaqitidan tanishish taqozo qilinadi.
|
| |
