|
1-nashr O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limiBog'liq Biologiya. 11-sinf (2018, A.G\'afurov, A.Abdukarimov)Shartli
belgilar
Ekologik munosabat turlari
(0 0)
O‘zaro neytral munosabat – birgalikda yashaydigan organizmlar bir-biriga
hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi
(+ +)
O‘zaro foydali munosabat – birgalikda yashash har ikkala organizmga ham
foyda keltiradi
(+ –)
Foydali-zararli munosabatlar – birgalikda yashaydigan organizmlardan biri
ushbu munosabatdan foyda olsa, ikkinchisi zarar ko‘radi
(+ 0)
Foydali-neytral munosabatlar – birgalikda yashaydigan organizmning biri ushbu
munosabatdan foyda oladi, ikkinchisi hech qanday naf yoki zarar ko‘rmaydi
(– 0)
Zararli-neytral munosabatlar – birgalikda yashaydigan organizmning biri ushbu
munosabatdan zarar ko‘rsa, ikkinchisi hech qanday foyda yoki zarar ko‘rmaydi
(– –)
O‘zaro zararli munosabatlar – birgalikda yashaydigan organizmlarning har
ikkisi ushbu munosabatdan zarar ko‘radi
Neytralizm – bitta tabiiy jamoada yashaydigan organizmlar orasida har
qanday foydali yoki zararli o‘zaro ta’sirning mavjud emasligi hisoblanadi. Bir
ekosistemada yashaydigan, lekin har xil oziq bilan oziqlanuvchi turlarning
hayoti ko‘pincha bir-biriga bog‘liq bo‘lmaydi. Tabiatda neytralizm hodisasi
juda kam uchraydi, chunki bir biogeotsenozda har bir tur boshqa turga
bevosita va bilvosita ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, bir o‘rmonda yashovchi
qizilishton va bug‘u bir-biriga bevosita ta’sir ko‘rsatmaydi. Neytralizm
hodisasida birgalikda yashovchi turlar o‘zaro bevosita ta’sir ko‘rsatmasa-
da, ularning taqdiri yashash muhitining umumiy holati, abiotik omillarga
bog‘liq bo‘ladi.
Biotik munosabatlarning simbioz (yunoncha – «sim» – birga, «bios» –
hayot) ko‘rinishida birgalikda yashaydigan organizmlarning har ikkalasi yoki
bittasi ushbu munosabatdan o‘ziga foyda oladi. Simbioz munosabatning
quyidagi turlari mavjud: mutualizm, protokooperatsiya, kommensalizm.
|
| |
