xarakter xususiyatlarining 4 tizimi farqlanadi




Download 0,91 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/13
Sana19.09.2024
Hajmi0,91 Mb.
#271709
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
9-mavzu. Temperament va xarakterdoc (1)

xarakter xususiyatlarining 4 tizimi farqlanadi

Jamoa va ayrim odamlarga bo’lgan munosabatlarini ifodalovchi xususiyatlar 
(yaxshilik, mehribonlik, talabchanlik va shu kabilar). 

Mehnatga bo’lgan munosabatni ifodalovchi xususiyatlar: (mehnatsevarlik, 
yalqovlik, vijdonlilik, mehnatga mas’uliyat yoki mas’uliyatsizlik bilan 
munosabatda bo’lishi kabilar). 

Narsalarga bo’lgan munosabatni ifodalovchi xususiyatlar: (ozodalik va 
ifloslik, narsalar bilan ayab yoki ayamasdan munosabatda bo’lish kabilar). 

Odamning o’z-o’ziga bo’lgan munosabatini ifodalovchi xususiyatlar (izzat- 
nafslilik, shuhratparastlik, mag’rurlik, o’zini katta olish, kamtarlik kabilar). 
Bundan tashqari, kamroq ahamiyatga ega bo’lgan boshqa juda ko’p xususiyatlar 
ham mavjud: o’ziga ishonish, o’zbilarmonlik, o’ziga bino qo’yish, maqtanchoqlik. 
Xarakterning tarkibi faqat ayrim xususiyatlarining o’zaro bog’liqligi bilan emas, 
balki bir butun xarakterga xos bo’lgan xususiyatlar bilan belgilanadi. Xarakterning 
xususiyatlari jumlasiga birinchidan, ularning chuqurlik darajasi kiradi. Shaxsning 
markaziy, asosiy munosabatlari bilan belgilanadigan xususiyatlarini biz xarakterni 
bir muncha chuqurroq xususiyatlari deb ataymiz. Masalan, barkamol shaxsda 
odamlarga, jamoa va mehnatga nisbatan vijdonan munosabatda bo’lish bilan 
belgilanadigan xususiyatlar chuqurroq xususiyatlar hisoblanadi. Ikkinchidan, 
xarakter kuchi yoki faolligi. Xarakter faolligi xarakter xususiyatlarining kishini biror 
narsaga qarshilik ko’rsatish darajasi bilan belgilanadi. Uchinchidan, xarakterning 
tarkibiy xususiyatlariga uning barqarorlik va o’zgaruvchanlik darajasi kiradi. 


Xarakter barqarorligi va o’zgaruvchanligi ham moslashish faoliyatining zarur 
shartlaridandir. 
Agar tashqi sharoitning o’zgarishi bilan har gal xarakter boshqacha bo’lib, 
o’zgarib qoladigan bo’lsa, unday paytda odamning xatti-harakatlari tashqi sharoit 
ta'siriga nisbatan passiv javob reaksiyasiga aylanib qolgan, xatti-harakat batamom 
passiv moslashishga aylangan bo’lar edi. Odamning xarakter xususiyatlari juda 
xilma-xil hayot sharoitlarida ham qarshilik qiluvchi sharoit bo’lishiga qaramay 
uning xatti-harakatlarini boshqaradi. 
Xarakter ma'lum darajada plastikdir (egiluvchandir). Xarakterning plastikligi ikki 
xil ma'noga ega, birinchidan, xarakterning barqarorligi singari muhim faol ta'sir 
qilishidir. Ikkinchidan, xarakter ma'lum darajada plastik bo’lganligi uchungina 
istalgan odamning xarakterini qayta tarbiyalay olamiz. 
Kishiga mustahkamlanib, uning shaxsiy xususiyatiga aylanib qolgan iroda sifatlari 
xarakterning iroda bilan bog’liq bo’lgan xislatlaridan, bu sifatlar alohida ko’rinib 
emas, balki shaxsning fazilatiga aylanib qoladi, g’at'iyat, sabr-toqat, chidamlilik, 
dadillik, o’zini tuta bilish, mustaqillik, intizomlilik, ma'suliyatni his qilish, o’z-
o’zini tanqid qilish axloqiy xislatlardir. 

Download 0,91 Mb.
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Download 0,91 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



xarakter xususiyatlarining 4 tizimi farqlanadi

Download 0,91 Mb.
Pdf ko'rish