Kalitlarni yaratish (mining) jarayoni. Kalitlarni yasash jarayoni mayning deb
ataladi. Bu jarayonni mayner amalga oshiradi. Mayner bu blokcheyn texnologiyasi
tizimining foydalanuvchisi bo’lib, bloklardagi ma’lumotlarni tekshirish, tarqatish va
blokcheyn zanjirlaridagi bloklarni yasash jarayonini ham amalga oshiradi. Mayner
boshqa tizim bloklari qismlaridan yangi yozuvlarni qabul qilgandan so’ng,ularni
biriktirib qurilayotgan yangi blokning sarlavhasini yasaydi va blok kaliti hisoblaydi.
Dastlabki hisoblashlardan keyin quyidagicha kalit hisoblanadi.
«𝑘
2
= 31173161954235709850056879078532699846656405891821463
73136582»
Lekin, yuqorida aytgaimizdek kalit qoidalarga mos turda boshlang’ich sonlari
nollardan boshlanishi lozim. Bunda,
𝑘
2
kalit ustida berilgan qoidalar bajarilmadi. Bu
muammoni hal qilishda kalitlar generatsiyasini qayta amalga oshirish kerak ya’ni
kiruvchi ma’lumotni kalit nollardan boshlanguncha o’zgartirish lozim. Ammo bu
juda murakkab bo’lib, uni qayta hisoblab natijaga olib kelishinig imkoniyati yo’q.
Kelib chiqqan bu muammoni yechishda, blok sarlavhasida «NONCE» deb
nomlanuvchi maydon ishlab chiqildi. Bu maydonda dastlabki hisoblashlar qiymati
0 bo’ladi. Shundan so’ng mayner blokga 1 qiymatini beradi va kalitni qayta
hisoblaydi. Natijada quyidagicha
𝑘
3
kaliti hosil bo’ladi.
𝑘
3
= 6879078832693117316109880081469846656405891373136582954
23575
Bunda,
𝑘
3
kalitining dastlabki raqamlarini nollar tashkil qilmadi, demak jarayon
yana davom etadi. Mayner bu jarayonda milliyard, trillion amal bajaradi. Natija
quyidagicha rasmda keltiriladi 9-rasm.
9-rasm. Mayner kalitlarni generatsiya qilish jarayoni
9-rasmda ko’rsatilganidek hisoblashlar natijasida NONCE 15265 bo’lib
berilgan
ma’lumotga
mos
turda,
qoida
asosida
𝑃𝑟𝑒𝑤 =
8𝑐8𝑑67𝑐7840952𝑐93𝑑3𝑑1𝑑9𝑒8𝑏𝑎310𝑐53𝑎48𝑒2𝑏𝑎𝑑07𝑑4967𝑓𝑓228𝑏𝑐2𝑑2𝑎𝑎𝑒421
𝑘
4
= 𝟎𝟎𝟎𝟎𝑑1𝑓307𝑐91𝑓47𝑎𝑓5𝑎𝑒𝑏457090𝑒86𝑑7𝑏182𝑏𝑎𝑒𝑎5𝑓𝑎6𝑒5𝑓36𝑓5082𝑏3𝑐682𝑓8𝑎
kalitlar kelib chiqadi. Kalitlar hisoblangandan keyin mayner blokni shakllantirib
tizimdagi boshqa foydalanuvchilarga yuboradi. Natijada, blokdagi yozuvlar
kriptomustahkamligi yuqori bo’lgan kalitlar bilan shifrlanadi. Blok kaliti esa kripto
hujumga bardoshli algortim asosidagi generatsiya qilingan kalitlar yordamida
himoyalanadi. Mayning kalitlarni ishlab chiqarishi bu jarajonning turg’unligini
tasdiqlaydi. Boshqacha aytganda, kalitlarni izlash, bloklarga kiritilgan yozuvlar
hajmi va mavjud kalitlar bilan bloklarni qayta tekshirish jarayonini amalga oshirish
mumkin emas. Sababi ixtiyoriy iteratsiya bajarilganda kalitlarni topish jarayoni bir
hil turda amalga oshiriladi. Bu deganimiz, kalitlar ustida qayta hisoblashlarni
yuritish, kaltilarni sotish va sotib olish, kalitlar omboritni yaratish kabi amallarni
bajarish mumkin emas, chunki tizimdagi barcha foydalanuvchilar teng huquqli. Har
bir maynerda mos kalitlarni olishning faqat yagona imokoniyani hisoblashdir,
mayner shu tarzda o’z ishini amalga oshiradi. Bunda maynerlarga kalitlarni
hisoblagani va bloklarni shakllantirgani uchun haq to’lanadi. Mayner kalitlarni tez
va ishonchli hisoblash jarayonlarini amalga oshirsa va bloklarni shakllantirsa, tizim
meynerga bajarilgan amallari uchun haq belgilaydi. Keyinchalik tizimda yaratilgan
bloklar tekshiriladi. Asosan bloklar kompleks murakkab hisoblash usulidan
foydalangan holda shakllantiriladi. Bu oddiy kriptografik bloklarni yaratish va
zanjirdagi soxta bloklarning mavjud bo’lmasligini ta’minlaydi. Yuqorida keltirib
o’tganimizdek blokcheyndagi bloklar yozuvlarini o’zgaritirish mumkin emas.
Sababi, bloklar yozuvlarini o’zgartirish blok kalitining o’zgarishiga olib keladi.
Kalitlarning o’zgarishi esa tizimdagi kalitlarning mos kelmasligini keltirib chiqadi,
bu esa tizimdagi boshqa foydalanuvchilar tomonidan tahdid sifatida qabul qilinadi
va yozuvlar o’zgarishsiz qoladi.
|
