I Qobiliyat \
ko‘r*atkichlari
muhim tomoni borki, bu bo‘iajak Oqituvchi pedagogik qobiliyatga egami yoki yo‘qmi
degan muammo pay’do bo‘ladi. Vaholanki har bir kasb, qobiliyat orqali egallanadi va
mukammal o'rgamladi.
Karimov I. A. O'zbekistonmng siyosiy - ijtimoiy va iqlisodiy istiqboiining aaosiv
tamoyillari. - T.:'’O‘zbckision’\ 1995,47-bet
Oqituvchining pedagogik qobiliyatini tahlil qilgan N.V. Kuzmii shunday yozadi:
"Ta ’lim - tarbiyada ro ‘y beradigan ko'pgina kamchiliklar o 'qituvchi o 'z pedagogik
qobiliyatining amaliy yo ‘nalishlarini yaxs bilmasligi. iste ’dodning o 'qituvchida
yo‘qligi natijasida ro ‘y beradi Maxsus qobiliyatga ega boigan Oqituvchilar faqat o‘zlari
egallag, kasbiy yo‘nalishlari bo‘yicha muayyan faoliyat bilan muvaffaqiyatli
shug‘ullanadilar.
Biror
faoliyatnmg muvaffaqiyatli, mustaqil va mukammal baj rilishini
ta’minlaydigan noyob qobiliyatlar birikmasi
talant deyiladi.
Har qanday qobiliyat - shaxsga tegishli boigan murakkab tushunchadir, u
faoliyatning talablariga mos xususiyatlar tizimini o‘z ichiga qamrab oladi.
Har qanday faoliyat ham murakkab bo lib. u kishiga iurli-tuman talablar qo‘yadi.
Agar shaxs xususiyatlari tizimi shu talablarga javob bera olsa,
kishi faoliyatni
muvafFaqiyat bilan amalga oshirishda o‘z qobiliyatini ko‘rsata oladi, agar
xususiyatlaridan qaysi biri rivojlanmagan bo‘lsa, shaxs mehnatining muayyan turiga
nisbatan kam qobiliyatli, deb xarakterlanadi.
Mana shuning uchun ham qobiliyat deganda birorta xususiyatning o‘zini emas,
balki inson shaxsining faoliyat talablariga javob bera oladigan va shu faoliyatda yuqori
ko‘rsatkichlarga erishishni ta’minlay oladigan xususiyatlar ansambli yoki smtezini
tushunish lozim.
Oqituvchi qobiliyatini o‘rganishda xususiyatlar «ansambli» iborasini biz shuning
uchun ham ishlatamizki, bunda xususiyatlarning oddiygina birgalikda ma\jud boiishini
emas, balki ularning uzviy bog‘langan bo‘lishini, muayyan tizimda o‘zaro ta’sir
qilishini ko‘zda tutayapmiz. Bu tizimda xususiyatlardan
biri oldingi o ringa chiqib,
yetakchi xususiyatga ega bo‘lsa, ayni vaqtda boshqalar uchun yordamchi xususiyatlar
rolini o‘ynaydi.
Kishining qobiliyati juda katta ijtimoiy va shaxsiy ahamiyatga ega. Qobiliyat
yuqori mehnat unumdorligini ta ’minlashga, binobarin, ijtimoy boylikning son va sifat
jihatidan tez o'sishiga, jamiyat taraqqiyotiga yordam beradi. Shuning uchun ham bo
‘lajak o'qituvchilarning zahovati, qobiliyatini ochish hamda ulardan o'z o'rnida
MAXSl^S
tashJalotchili
k, mjcner-
texnik;
loyibalashiiris
h; materaatik;
ijodiy; badiiy,
musiqaviy.
UMUMIY:
aqliy faolisk;
tanqidiylik;
tizimiylik;
tahlil qilish;
reaktsiya tezligi,
sinteziash;
diqqami jamlash,
e’tiborlilik
mi
i
foydalanishini o‘rganib olishi zarur ekanligi haqidagi masala qat’iy talab qilinadi.
O'qituvchining pedagogik mahoratni takomillashtirishida
qobiliyat bilim olish va
malaka hosil qilishni ta’minlaydi. Qobiliyatli kishining yuqori unumli mehnati uni
moddiy hayot darajasi bilan ta'minlaydi.
Ta’kidlash joizki, qobiliyatli Oqituvchiga pedagogik faoliyat va mehnat engilroq
boiadi va u kamroq charchaydi, chunki sevimli mehnati unga huzur-halovat
bag‘ishlaydi.
Qobiliyat bilim, ko‘nikma va malakalar mahsuii, shu bilan birga, faoliyat usullarini
egallash tezligi, teranhgi va mustahkamligida namoyon bo‘ladi.
O'qituvchining cfquvchilar bilan muloqoti yuksak darajada muvaJ faqiyatli bo‘lishi
uning pedagogik qobiliyatga qanchalik ega ekanligig bogiiq. Oqituvchilarning faoliyati
yosh avlodni ma’naviy barkamch shaxs darajasida tarbiyalashda
va kasbiy bilimlarni
chuqur egallaga kadrlarni tayyorlashda namoyon bciadi. Buning muvaffaqiyati Oqitu"\
chilarning pedagogik qobiliyatiga bogiiq. Qobiliyat kasbiy faoliyi jarayonida
sayqallanib boradi. Buning uchun Oqituvchida layoqat, zeh va qiziqish boiishi kerak.
