29
qo‘shimchalar bu o‘simlik moddalarining chirishi maxsuloti bo‘lib, eng
asosan dubil kislotasi yoki uning shakllari bo‘lib, gumus yoki organik gil shaklida
uchraydi. Organik qo‘shimachalar yirik to‘ldiruvchilarga nisbatan qumlarda ko‘p
uchraydi. To‘ldiruvchilardagi organik bog‘lovchilarning
barchasi ham zararli
bo‘lmaydi, shu sababli ham ularni beton kublarida sinash lozim bo‘ladi. Biroq
vaqtnt tejash maqsadida to‘ldiruvchi tarkibidagi organik bog‘lovchilarning
miqdori standartda keltirilgan miqdordan oshmasligini bilish zarur. ASTM C 40-04
standartiga mos holda to‘ldiruvchilar tarkibida organik qo‘shimchalarning borligini
tekshirish uchun kolorometrik namuna tanlanadi. Agar kolorometrik namunada
organik qo‘shimchalar uchrasa, u holda to‘ldiruvchilar betonda sinaladi.
Buning
uchun tarkibida yuqori miqdorda organik qo‘shimchalar bo‘lgan sinalayotlan
to‘ldiruvchi asosida beton namunalar tayyorlanadi, hamda bu kub namunalarning
mstahkamligi, yaxshi sifatli to‘ldiruvchilar
asosidagi kub namunalarning
mustahkamligiga solishtiriladi. Bir qancha davlatlarda to‘ldiruvchilar tarkibidagi
organik qo‘shimchalar olingan to‘ldiruvchi namunasini vodorod perekisi
yordamida qayta ishlab aniqlanadi.
Shuni aytish kerakki, ba'zan organik
qo‘shimchalarning ta'siri
vaqtinchalik xarakterga ega bo‘ladi. Organik qo‘shimchalardan tashkil topgan
qum asosida tayyorlangan beton 24
soatlik yoshida mustahkamligi, toza qumda
tayyorlangan betonning mustahkamligiga teng holatda 53% ni tashkil etdi. 3
sutkali betonning yoshida mustahkamlik 82%ga, 7
sutkali betonning yoshida
mustahkamlik 92%ga, 28 sutkali betonning yoshidagi mustahkamligi toza qumda
tayyorlangan beton mustahkamligiga tenglashdi.
