33
Dastlabki elash, maydalashga tushayotgan materialdan mayda sinfga mansub
bo‘laklarni ajratish uchun bajariladi (6.4-rasm). Natijada maydalagichlarning
ishlash sharoiti yaxshilanadi va mahsuldorligi ortadi.
Nazorat elash, yopiq siklda qayta maydalashga yo‘naltirilgan mahsulotdan
alohida sinflarni ajratib olish uchun xizmat qiladi.
Yopiq sikl maydalashning
yakuniy bosqichida nazarda tutiladi (6.5-rasm). Yopiq siklda maydalashda kerakli
fraksiyaning chiqishi ortadi va chaqiq tosh dona shakli yaxshilanadi.
Yakuniy elash, iste'molchiga tovar fraksiyali chaqiq toshni olish va jo‘natish
(6.6-rasm) uchun bajariladi.
Barcha tog‘ konlari u yoki bu darajadagi mustahkamligi bo‘yicha bir jinsli
bo‘lmagan toshlardan tashkil topgan.
6.4-rasm. Har bir bosqich
6.5-rasm. Maydalashning maydalash
oldidan elash sxemasi: yakuniy bosqichida yopiq sikl
1- g‘alvir; 2- maydalagichni chetlab
sxemasi:1-nazorat elash; 2-yakuniy
o‘tish
uchun transportyor; 3-(tovar) elash.
maydalagich: “+” va “-” panjara usti
va panjara ostidagi (mayda sinflar) mahsulotlarga mos keladi.
Hattoki nisbatan bir jinsli bo‘lgan yuqori mustahkamlikdagi granit jinslari
tarkibida ham bo‘sh qo‘shimchalar uchraydi. Ohaktoshlar eng ko‘p bir jinsli
bo‘lmagan holda
uchraydi, ya'ni turli zichlikdagi qatlamlar shaklida hosil bo‘ladi.
Tog‘ konlarini geologik qidiruv ishlari asosida undan sifatli chaqiq tosh olish
uchun, faqat o‘ta mustahkam toshlarni qazib olish kerak bo‘ladi. Biroq bu narsa ish
jarayonini murakkablashtiradi va chaqiq tosh tannarxini oshiradi. Hozirgi
zamonaviy chaqiq tosh ishlab chiqarishda konlarni to‘la qayta ishlash va
mahsulotni mustahkamligi bo‘yicha alohida sinflarga ajratish nazarda tutiladi.
Chaqiq toshni boyitish yuqorida keltirilgan kabi shag‘al
singari amalga
oshiriladi.
Chaqiq tosh uchun saylanma maydalash prinsipi asosida boyitish maqsadga
muvofiqdir. Bu usul quyidagilarga asoslangan. Maydalanayotgan toshning
maydalik darajasi
nafaqat maydalagich turi, ishlash rejimi va uni to‘g‘irlashga,
balki toshning mustahkamligiga bog‘liq.
Agar doimiy rejimda ishlayotgan maydalagichdan turli mustahkamlikdagi
toshlarni o‘tkazsak, u holda tosh mustahkamligi qancha kichik bo‘lsa,
maydalangan mahsulot ham mayda bo‘ladi. Shu sababli maydalagandan so‘ng
34
mahsulotdan mayda fraksiyani elashda, panjara ostida qoladigan mahsulot nisbatan
bir jinsli va mustahkam hisoblanadi.
Bu yerda qo‘shimcha elashning yana bir afzalligini ko‘rish mumkin, ya'ni
mustahkamligi past fraksiyalarni ajratib, yakuniy mahsulotni
boyitish imkonini
beradi ( rasm-6).
2 1
