132
-
Saccharata (Koern. ) Zhuk. (shirin);
-
Ceratina (Kulesh. ) Zhuk. (mumsimon);
-
Tunicata (St. Hil. ) Zhuk. (po„stli).
Zea avlodi yagona tur -
Zea mays L. madaniy makkajo„xori hisoblanadi, bu
turdagi o„simlik diploid xromosomaga ega (2n-20).
Shulardan O„zbekistonda ko„p tarqalgani quyidagilar:
1.
Z. mays, ssp indurata – kremnistaya. Endospermaning tashqi qobug„i
shishasimon, shoxli (kraxmal donachalarini oralig„i zich protein bilan to„lgan),
o„rta qismi yumshoq unsimon. Seleksion navlaridan ko„kat uchun “O„zbekiston
100”, “Kremnistaya”, “O„zROS” ekiladi.
2.
Z. mays, ssp indentata – tishsimon makkajo„xori. Donni endospermi faqat
yon tomonida rivojlangan shishasimon, shoxsimon, qolgan bo„lagida g„ovakli,
unsimon, don tishsimon, uchki qismi va o„rtasi unsimon endosperm bilan to„lgan.
“O„zbekiston tishsimon” navi va duragaylari: “Vatan”, “O„zbekiston 601
ESV”, “O„zbekiston 306 AMV”, “Dneprovskiy 70T” va boshqalar.
3.
Z. mays ssp. amylacea – serkraxmal makkajo„xori.
Yumshoq donli, sirti
xira, ichi unsimon endosperm bilan to„la, oldingilarga qaraganda tashqi ko„rinishi
yaltiroq emas. Issiqsevar boshqalarga qaraganda,
Respublikamizda tezpishar
“Koreyskie” mahaliy navi tarqalgan.
4.
Z. mays orizoides Golodk. – bodroqlanadigan makkajo„xori donini
endospermasi zich, shoxsimon, asosan burchaksimon
kraxmal donachalaridan
iborat, doni mayda, qizdirganda bodroqlanadi.
Respublikamizda - mahalliy bodroq, shoxsimon navlari bor. Respublikada
keyingi navlar kam yoki umuman tarqalmagan (rasm-10).
Biologiyasi.
Makkajo„xori
tashqi
muhit
sharoitlariga
ularning
o„zgaruvchanligiga chidamli va tez moslashadigan o„simlikdir. Makkajo„xorining
o„sib rivojlanishi
uchun tashqi sharoit, ekologik xususiyatlariga, turlarning uzoq
davom etishda, suvga bo„lgan talabi, tuproq
harorati va havo harorati, yorug„lik,
oziqa unsurlari bilan ta‟minlanganligiga, o„simlikning boshqa ekinlar bilan aloqasi
va boshqalarga bog„liq
.
