101
7-bob. GEOGRAFIK XARITALAR
A M A L I Y M A S H G U L O T
45-MAVZU.
RELYEFNING XARITALARDA
GORIZONTALLAR BILAN TASVIRLANISHI
1. Gorizontallardagi bergshtrixlar nimani bildiradi?
2. Gorizontallarga qarab joyning tepalik yoki botiqligini qanday qilib bilish mumkin?
120
110
160
Relyef xaritalarda tasvirlanadigan eng murak-
kab elementlardan biri hisoblanadi. Oddiy shakl-
lar eni va bo‘yi masshtab
asosida kichraytirilib
tasvirlansa, relyef uchun uchinchi bir ko‘rsatkich
– balandligi ham tasvirlanishi kerak.
Xaritalarda relyefni tasvirlashning eng ko‘p
qo‘llanadigan usullaridan biri gorizontallar usuli
hisoblanadi.
Xaritalarda
gorizontallar ora -
lig‘i ma’lum bir farq asosida o‘t-
ka ziladi. Masalan, har 1, 5, 10,
20 metrdan va hokazo.
Bu
rasmda gorizontallar har
10 m dan o‘tkazilgan.
Sizga ma’lumki,
gorizontallar xari-
tada mutlaq balandligi bir xil bo‘lgan
nuqtalarni tu tashtiruvchi chiziqlardir. Go-
rizontallar balandlik farqlarini ko‘rsatib
bersa-da, uni o‘qish juda qiyin, shuning
uchun gorizontallar oralig‘ini har xil rang-
larga bo‘yab ko‘rsatish usuli dan foydala-
niladi. Natijada relyefni o‘qish va baland-
liklar farqini ajratish imkoni tug‘iladi.
Shartli belgilar
Dengiz sathidan mutlaq balandligi, m
102
7-bob. GEOGRAFIK XARITALAR
Mayda masshtabli umumgeografi k
xaritalarda go-
rizontallar oralig‘idagi shkalalar
farqi tasvirlanadigan
hududlarga bog‘liqdir. Masalan, O‘rta Osiyoning relyefi
notekis bo‘lgani uchun quyidagi
shkalalar qabul qilin-
gan: 0 metrdan past joylar to‘q yashil rangda (asosan
botiqlar tasvirlanadi), 0–100
metrgacha yashil rang-
da, 100–200 metrgacha och yashil rangda tasvirlana-
di. 200–400 metrgacha och jigarrang, balandligi oshib
borgan sari jigarrang to‘qlashib boraveradi.
