|
25-Mavzu. Innovatsiya sam
|
| bet | 26/27 | | Sana | 03.06.2024 | | Hajmi | 1,42 Mb. | | #259634 |
Bog'liq 25-MAVZU. Innovatsiya samaradorligini baholashbu yerda, – «beta» koeffitsiyenti; Mno – mahsulotga qisqa muddatli (oylik) narxlar o‘zgarish indekslarining unga o‘tgan davrda (yilda) o‘rtacha qisqa muddatli naxlar o‘sish indeksiga o‘rtacha kvadratik og‘ishi; Rno – asosiy sotib olinadigan resurslarga qisqa muddatli (oylik) narxlar o‘zgarish indekslarining ularga o‘tgan davrda (yilda) o‘rtacha qisqa muddatli naxlar o‘sish indeksiga o‘rtacha kvadratik og‘ishi; Io – qisqa muddatli (oylik) inflyatsiya indekslarining (chakana va ulgurji narxlarning o‘zgarishi) o‘tgan davrda (yilda) o‘rtacha qisqa muddatli inflyatsiya indeksiga o‘rtacha kvadratik og‘ishi.
4. Fond bozorining hajmini va likvidligini oshirish hisobiga fond bozori tomonidan ushbu bozorda tarmoqqa xos bo‘lgan loyiha (yoki maqsadli mahsulot) ushbu loyihani amalga oshiruvchi kompaniya (korxona)ning (mahsulot turi, hajmi, hayotiy sikl bosqichi, moliyaviy barqarorligi, balans hisobotlarning asosiy moliyaviy koeffitsiyentlari va boshqalar bilan o‘xshash bo‘lgan korxonaning) likvidlik va hech bo‘lmaganda doimo kotirovka qilayotgan aksiyalar borasida ishonchli daromad olish istiqbollari to‘g‘risidagi fikrini hisobga olgan holda «narx/foyda» (R/Y ratio) teskari aloqada bo‘lgan miqdor sifatida mazkur tarmoqqa xos bo‘lgan mahsulotni o‘zlashtirish bo‘yicha loyiha xavf-xatarini hisobga oladigan diskont stavkasini aniqlashga harakat qilishimiz mumkin.
5. Mahsulotni o‘zlashtirish yoki keng ishlab chiqarish loyihaning xavf-xatarini hisobga oladigan Diskont stavkasidan foydalanish sifatida «Investitsiyadan olingan daromad» turdagi (masalan, mazkur mahsulotni ishlab chiqarishga ixtisoslashgan kompaniyaning aktivlar balansining qoldiq yoki tiklangan qiymatlari yig‘indisida sof foyda) o‘rtacha balansli moliyaviy koeffitsiyentiga teng miqdorni mahalliy sharoitlarda ushbu imkoniyatlarni juda ehtiyotkorlik bilan tutish lozim.
Ushbu uslub samarali ekanligini tekshirish (loyiha xavf-xatarini to‘g‘ri hisobga olinadigan diskont stavkalarini o‘xshash tasavvurlar sharoitlariga to‘g‘rilash) uchta holatda amalga oshirish mumkin:
-agar mazkur mahsulotni ishlab chiqarishga ixtisoslashgan IKning aktivlar bo‘yicha to‘plangan inflyatsiyaning narxning inflyatsion o‘sishida oldingi umummilliy aktivlarning qayta baholangan tiklangan va qoldiq balansli qiymatidan keyin katta miqdorda bo‘lmasa;
-mazkur mahsulotni ishlab chiqarishga yoki sotib olishga ixtisoslashgan IK (mamlakatimizda turli yuqori texnologik asosiy fondlarga xosdir) xarid qilingan yoki o‘z kuchi bilan yaratilgan aktivlar amortizatsiyasi (to‘g‘ri amortizatsiya muddatiga teng) umummilliy me’yorlari eskirganda (ya’ni hech bo‘lmaganda jismoniy eskirish sur’atidan orqada qolganda);
-mazkur mahsulotni ishlab chiqarishga ixtisoslashgan IK bir me’yorda bo‘lmagan tezlashtiradigan yoki pasaytiradigan amortizatsiyadan foydalanilmaganda.
Nihoyat, mahalliy kompaniyalar sekin-astalik bilan Xalqaro moliyaviy hisobot berish standartlari (Yevropa Hamjamiyati versiyasi yoki US.GAAP versiyasiga) o‘tib, ular (masalan, Yevropa Hamjamiyati versiyasining 39 sonli bayonnomasiga muvofiq) firma aktivlarining baholanadigan bozor qiymati bo‘yicha korxonaning balanslarini yopishni ko‘zda tutadi. Bu yuqorida keltirilgan holatlarni butunlay o‘zgartirib yuboradi.
Loyihaning investitsiyalar xavf-xatarini hisobga olgan holda diskont stavkani aniqlash bo‘yicha misollar keltiramiz.
1. Agar tarmoqqa xos bo‘lgan likvidlik aksiyalarga ega bo‘lgan kompaniyaning «narx/foyda» bog‘liqligi 7:1 teng ekanligi ma’lum
bo‘lsa, investitsion loyihaning tartibli (tarmoq) xavf-xatarlarni hisobga oladigan diskont stavkasini aniqlang. (Yechimi: diskont stavkasi keltirilgan bog‘liqlikning teskari miqdoriga, ya’ni 1:7ye 0,143 ga teng.)
2. Agar IK aksiyaga qo‘yilgan so‘m hisobiga daromadi uning o‘rtacha tebranishi daromad oshishining o‘rtacha sur’atining tebrani-shiga nisbatan 1,5 barobar yuqori bo‘lganligi hamda davlat obligatsiyalarining daromadliligi – 15%, korporativ qimmatli qog‘ozlarning o‘rtacha daromadliligi – 20% teng ekanligi ma’lum bo‘lsa, investitsiyalar xavf-xatarini hisobga oladigan diskont stavkasini hisoblang. (Yechimi: 1) «beta» koeffitsiyenti 1,5 ga teng; 2) diskont stavkasi: 0,15 + 1,5 x (0,20 - 0,15) - 0,225 tashkil etadi.)
|
| |
