|
26 may 2022 3-to’plam 16-bet Kichik maktabBog'liq 26-11-PBwww.pedagoglar.uz
26-son 3 –to’plam may 2022
Sahifa: 18
Boshlang'ich sinflar ona tili dasturiga ko'ra, 2-sinfda katta bo'lmagan (30—40 so
'zli) matn yuzasidan o'qituvchi yordamida so'roqlar asosida bayon yozish, 3-sinfda
40—60 so'zdan iborat matnning mazmunini jamoa bo'lib tuzilgan 3—5 ta reja
asosida bayon yozish, 4- sinfda esa mustaqil tuzilgan reja asosida (70—90 so'zli)
bayon yozish ko'zda tutiladi. Mashq sifatida bayonning ahamiyati katta: bayon
bolalarda adabiy nutqni to'g'ri shakllantirishga yordam beradi, nutq madaniyatini
yaxshilaydi, badiiy uslubni singdiradi, tilga sezgirlikni oshiradi. Bayon uchun
kishilarning fidokorona mehnati, hayotini, ona tabiat tasvirini, fan, texnika,
madaniyat borasidagi yutuqlarni aks ettiradigan yuksak g'oyali matn tanlanishi,
bayon mavzusi o'quvchilaming bilish tajribasini kengaytirishi, ulaming
dunyoqarashini shakllantirishi zarur.
Qayta hikoyalash va bayonda bolaning tabiiy nutqi eshitilishi, ya’ni berilgan
namunani tushunmasdan yodlamasligi, namuna leksikasidan nutq birliklaridan,
sintaktik qurilishidan foydalana olishi zarur.Til vositalari matnni o'qish, suhbat,
matn tahlili davomida o'zlashtiriladi; matndagi so'zlar va nutq birliklari bolalam
ing „o'ziniki" bo'lib qoladi. Qayta hikoyalashda namunadagi u yoki bu gapni bola
esga tushirishga harakat qiladi, o'zlashtirgan mazmunni to'liqroq, aniqroq berish u
chun gapiar tuzadi. Bu bilan o'quvchining mustaqillik darajasi va bilish faolligi
o'sadi, ijodiy elementlar qo'shila boradi. Qayta hikoyalashda namunadagi izchillik,
bog'liqlik saqlanishi, asosiy faktlar berilishi, ayniqsa, ilmiy matnni qayta
hikoyalashda barcha muhim o'rinlar to'liq bayon qilinishi zarur. Vaqti-vaqti bilan
ilgari eshitilgan, o'qituvchi o'qib bergan yoki radio, televizordan yozib olingan
matnni qayta hikoyalatish, o'quvchi bir marta ovoz bilan yoki ichda o ‘qigandan
so'ng qayta hikoyalatishdan foydalanishni tajribada q o ‘llab turish ham mumkin.
Bu ishni turli xil uslublarda olib borish imkoniyatini yaratadi va uni jonlantiradi.
Ko'pincha qayta hikoyalashga maxsus tayyorgarlik k o‘riladi, bunda quyidagilarga
rioya qilinadi:
1. Qayta hikoyalash va uning turi haqida o ‘quvchilarogohlantiriladi: to'liq,
detallari bilan, tilning tasviriy vositalaridan foydalanib matnga yaqin qayta
hikoyalash; tanlab (masalan, bir qatnashuvchi shaxsga tegishli o ‘rinlarinigina)
|
| |
