3 (79) 2021
PEDAGOGIK MAHORAT
97
Qadimda yaratilib, asrlar osha sayqal topgan bu oʻgitlar keyingi zamonlarda yangicha ta’limot
ta’sirida muayyan oʻzgarishlarga uchrab, ularning mazmunan yaqin variantlari paydo boʻlganini koʻrish
mumkin. Jumladan, Kaykovus “Qobusnoma”da: “xotin olsang ulug‘ salog‘lig‘ xonadondin xotin talab
qilg‘il... Xotin kamolg‘a yetg‘on, oqila boʻlg‘on...boʻlsin” [4, 82] desa buyuk sohibqiron bobomiz Amir
Temur oʻz “Tuzuklar”ida: “Oʻg‘illarim, nabiralarim va yaqinlarimni uylantirmoq tashvishida kelin
izlamoqqa e’tibor berdim. Bu ishni davlat yumushlari bilan teng koʻrdim. Kelin boʻlmishning nasl-nasabini,
yetti pushtini surishtirdim” deya ibratli mulohazalarini bayon etgan. Koʻrinib turibdiki, barcha zamonlarda
ham ajdodlarimiz xalq va millatning sog‘lom, jisman va ma’nan barkamolligi xususida qayg‘urishgan.
Qadimgi ajdodlarimiz nasl sog‘lomligining irsiy jihatlarini ham yaxshi bilgan koʻrinadilar. Shu maqsadda
ular yaqin qarindosh-urug‘lar, ya’ni aka-uka, opa-singillar farzandlarining oʻzaro nikohga kirishiga aslo yoʻq
qoʻymaganlar. Bunday nikoh naslning, qonning buzilishiga, nuqsonli bolalarning tug‘ilishiga olib keladi
degan aqidaga qat’iy amal qilganlar. “Vendidod”da bu holatlarga maxsus fargardlar bag‘ishlangan.
“Avesto”da qattiq qish kelib, barcha tirik jonzotlarning qirilib ketish xavfi tug‘ilganda shoh Jamshid
tangri buyrug‘iga koʻra, yer ostiga shahar-varlar qurganligi va bu manzilgohlarga “Axriman nafasi tekkan”,
deb har xil kasalliklarga chalingan, nuqsonli kishilar va jonzotlarni kiritmaganligi tasvirlanadi: “… zinhor u
yerga bukrilar, pushtsizlar, g‘oʻllar, duyasana (haromzoda bolalarning ota-onasi), dayvak, kasvish, vizborish
(tanasi va badanida illati bor kishilar), soʻyloq tishli, umuman Axriman oʻz dog‘ini qoldirgan biror bir
kimsani kirita koʻrma!” [1, 110].
Shuningdek, “Avesto”da oilaning mustahkamligini ta’minlaydigan asosiy aqoidlardan biri bu sadoqat
va oʻzaro ishonch ekanligi ta’kidlanib, er-xotinning bir-biriga xiyonati qattiq la’natlangan, begona erkak
bilan juftlashgan ayol badnom qilinib, jazolangan va nikohdagi eri uchun “harom” hisoblangan: “ey jodugar
xotin, yoʻqol! Ey badkor xotin-kaxovariza, yoʻqol!”
“Avesto”da keltirilgan dalillar shuni koʻrsatadiki, qadimgi ajdodlarimiz bolalarning nafaqat benuqson
tug‘ilishi va hatto chaqaloqligidan jismoniy tarbiyasiga jiddiy e’tibor beribgina qolmasdan, balki ilmu-
hikmat va hunarlarni oʻrganishi, ma’naviy sofligi, yaxshilik va ezgulik xislatlarini egallashlari toʻg‘risida
ham bevosita g‘amxoʻrlik qilishgan. Zeroki, bolalarda axloqiy, aqliy, jismoniy, jinsiy, mehnatsevarlik,
ishbilarmonlik, vatanparvarlik tarbiyasini berish qatorida rostgoʻylik, saxovatlilik, insonparvarlik kabi
fazilatlarni tarbiyalashga jiddiy e’tibor berilgan [6].
