PEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021
40
d) integrativ faoliyat zamonaviy maktabda qulay, samarali va xavfsiz oʻquv muhitini yaratish boʻyicha
ergonomik qobiliyatlarni, koʻnikmalarni egallashni koʻrsatadi.
Shunday qilib, Namangan viloyati xalq taʼlimi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini
oshirish hududiy markazida bir guruh tinglovchilarga ergonomika va uning taʼlim tizimidagi oʻrni haqidagi
test savollariga javob berish soʻraldi. Test sinovlarida maʼnaviy va maʼrifiy ishlar boʻyicha direktor
oʻrinbosarlari, oʻquv tarbiyaviy ishlar boʻyicha direktor oʻrinbosarlari, boshlangʼich sinf oʻqituvchilari,
fizika, matematika, geografiya, texnologik taʼlim, jismoniy tarbiya yoʻnalishlari tinglovchilari qatnashdilar.
Natijada, tinglovchilar atigi 14% ular ergonomika tushunchasi bilan tanish ekanliklarini va ergonomikadan
foydalanish gʼoyasi borligini aytishdi, shundan atigi 9% ular taʼlim tizimida ergonomikadan foydalanish
toʻgʼrisida eshitganliklarini aytishdi. Ergonomikadan va uning taʼlim tizimidagi oʻrni va mavqeidan
xabardorlikning bunday past darajasi bizni mehnat funksiyalarini oʻqituvchining kasbiy standartiga muvofiq
bajarishga yetarli darajada tayyor emasliklarini taxmin qilishimizga imkon beradi. Tinglovchilar “Qulay va
xavfsiz oʻqish madaniyatini qanday rivojlantirish kerak?” degan ochiq savolga javob berar ekanlar, 59%
tinglovchilar “Jismoniy madaniyat va sport” fanini, 41% - “Hayot faoliyati xavfsizligi” fanidan foydalanishni
bildirishdi. Shunday qilib, faqat 18 kishida qulay va xavfsiz taʼlim madaniyatini shakllantirish ergonomik
tarkibiy qismda aks ettirilgan boʻlishi mumkin, chunki ergonomikaning asoslarini oʻrganish “Hayot faoliyati
xavfsizligi” va “Yosh fiziologiyasi va gigienasi” fanlarini oʻrganish boʻlimlaridan biri hisoblanadi va
koʻpincha oʻqituvchilar mustaqil ravishda oʻrganadilar degan fikrlarni bildirdilar. Umuman olganda,
tinglovchilarning aksariyati ergonomik madaniyatning past darajasiga ega. Tadqiqot natijalari shuni
koʻrsatdiki, malaka oshirish va qayta tayyorlash tizimida tinglovchilarni oʻqitish oʻqituvchi uchun taʼlim
tizimidagi ergonomik komponentning zarur darajasini taʼminlamaydi.
Xulosa. Malaka oshirish va qayta tayyorlash muassasalarida oʻqituvchi-tinglovchilarning ergonomik
madaniyatini muntazam takomillashtirib borish bir qancha vazifalarning bajarilishini, yaʼni pedagogik
jarayon subyektlariga zaruriy shart-sharoitlarni yaratish, ularning faoliyatini tashkil etish, muvofiqlashtirish,
nazorat qilish, tahlil qilish va baholash, shuningdek, mazkur jarayonni amalga oshirish uchun moddiy-
texnika bazani yaratish va mustahkamlab borish, yangi pedagogik va axborot texnologiyalari bilan
qurollantirish, yuqori malakali mutaxassislar bilan taʼminlash kabi qator vazifalarni ham amalga oshirishni
nazarda tutadi. Shunday ekan, malaka oshirish va qayta tayyorlash muassasasida pedagogik jarayonlarni
tashkil etish va boshqarishga va uning samaradorligini taʼminlashga masʼul rahbar va pedagog xodimlar
nafaqat pedagogik tajribaga, balki ergonomika va menejment, pedagogik ergonomika kabi qator yoʻnalishlar
boʻyicha yetarli tushunchalarga ega boʻlishi zarur. Shu sababli, malaka oshirish va qayta tayyorlash
muassasasida oʻqituvchi-tinglovchilar uchun kasbiy standartga muvofiq mehnat funksiyalarining bajarilishini
taʼminlaydigan ergonomik bilimlarni oʻrgatishga maxsus tayyorgarlik zarur boʻladi. Xulosa qilib aytish
mumkinki, ergonomik madaniyatni rivojlantirish jarayonida uning ergonomik bilim, koʻnikma, fikrlash,
yoʻnalish kabi tarkibiy qismlarini oʻqituvchi - tinglovchilarda shakllantirish darajasini nazorat qilib borishi
kerak boʻladi. Аgar oʻquv jarayonida turli xil nazorat turlari, ergonomik bilimlar va koʻnikmalar taqdimoti
oʻtkazilsa, oʻqituvchi-tinglovchilarning oʻquv faoliyatini, bilimlardagi boʻshliqlarni oʻz vaqtida aniqlab va
bartaraf etib borilsa, bizning fikrimizcha, oʻqituvchilarda ergonomik madaniyat takomillashib, rivojlanib
boradi.
