Atom elektr stantsiyasi IESdan farq qiladi, bu yerda qozon yadro reaktori bilan
almashtirilgan. Yadro reaksiyasining issiqligi bug‘ olish uchun ishlatiladi.
AESlarda birlamchi energiya ichki yadro energiyasi bo‘lib, bu yerda yadroning
bo‘linishida juda katta kinetik energiya hosil bo‘ladi va u o‘z navbatida issiqlikka
aylanadi. Bu o‘zgarishlar kechadigan qurilma reaktor deb ataladi.
Reaktorning faol zonasi bo‘yicha issiqlik tashuvchi modda o‘tadi, u issiqlikni
chiqarish, suv inertgazlari va h.k. uchun xizmat qiladi. Issiqlik tashuvchi uni suvga
beradi va issiqlikni bug‘ generatorga olib boradi. Hosil bo‘lgan suv bug‘i turbinaga
kelib tushadi. Reaktor quvvatini rostlash maxsus sterjetilar yordamida amalga
oshiriladi. Ular aktiv zonaga kiritiladi va neytronlar oqimini o‘zgartiradi, natijada
yadro reakwiyasining izchilligi o‘zgaradi. (3.2-rasm).
1
2
3
4
5
3.2- rasm. Atom elektr stantsiyasning „rintsi‟ial sxemasi
1 - reaktor; 2 – bug‟ generator; 3 - turbina; 4 - generator; 5 -transformator; 6
–elektr liniya.
Atom elektr stantsiyasining tabiiy yadro yoqilg‘isi - uran. Radiatsiyadan
biologik himoya qilish uchun, qalinligi bir necha metrdan iborat beton
devorlardan foydalaniladi.
1 kg tosh ko‘mirni yoqqanda 8 kVt*s elektr energiya olish mumkin, 1 kg
yadro yoqilg‘ini yoqqanda 23 mln kVt*s elektr energiya ishlab chiqariladi.
Insoniyat yerning suv energiyasini 2000 yildan ortiq ishlatib kelmoqda.
Hozirda suv energiyasi 3 turdagi gidro energetik qurilmalarda ishlatilmoqda:
• daryolar energiyasini ishlatuvchi gidravlik stantsiyalar (GES);
• oqim elektr stantsiyalari (OES), bu stantsiyalar dengiz va okeanlarning kelish
oqimi va qaytar oqimi energiyasini ishlatadi;
• gidro akkumlaydigan elektr stantsiya (GAES) – suv havzalari va ko‘llarining
energiyasini yig‘uvchi va ishlatuvchidir.
GEQ turbinasida, gidro energetik resurslar generatorda elektrga aylanadigan
mexanik energiyaga o‘zgaradi.
Qozon qurilmasi issiq suv yoki bosim ostidagi suv bug‘ni oladigan qurilma
majmuasidan iborat. U qozon agregati va yordamchi qurilmalardan, gaz va havo
