3-mavzu. Energiya va uning turlari. Vazifasi va foydalanish. Elektr
energiyaning afzalliklari
REJA:
1. Energiya va uning turlari. Vazifasi va foydalanish.
Elektr energiyaning
afzalliklari
2. Elektr stantsiyalarning asosiy turlari va ularning tavsiflari
Tayanch iboralar: energiya,
mexanik energiya, elektr energiyasi, shamol
energiyasi,
quyosh energiyasi, elektr stansiyalari, daryolar oqimi, texnika,
texnologiya,
energiya resurslari, energiya ishlab chiqarish, tabiiy resurs,
elektr
tizim, qayta tiklanuvchi energiya manbalari.
1.1.
Energiya va uning turlari. Vazifasi va foydalanish. Elektr
energiyaning afzalliklari
Energiya (grekcha energeia-harakat, faoliyat) umumiy harakat miqdori va
barcha materiya turlarini o‘zaro ta`siridan iborat. Bu ish bajarishga bo‘lgan
qobiliyatdir, ish esa ob`ektga fizik kuch (bosim yoki gravitatsiya) ta`sir
etganda
bajariladi. Ish bu harakatdagi energiya.
Barcha mexanizmlarda ish bajarilganda energiya bir turdan ikkinchi turga
aylanadi. Lekin bunda bir tur energiyasini har qanday o‘zgarishida ham boshqasiga
nisbatan ko‘proq olish mumkin emas, chunki bu energiyaning saqlanish qonuniga
ziddir.
Energiyaning quyidagi turlari mavjud: mexanik, elektr, elektromagnit,
issiqlik, kimyoviy, atom (yadro ichki).
Xalqaro birlik tizimi (SI) da energiyani o‘lchash birligi sifatida 1 Joul (J)
qabul qilingan. 1 J=1nyuton metrga (Nm) ekvivalentdir.
Agarda hisob-kitoblar
issiqlik, biologik va energiyaning ko‘pchilik boshqa turlari bilan bog‘liq bo‘lsa, u
holda o‘lchov birligi sifatida sistemadan tashqari birlik qo‘llaniladi - kaloriya (kal)
yoki kilokaloriya (kkal), 1 kal=4.18 J. Elektr energiya Vatt∙soat (Vt∙s, kVt∙s,
MVt∙s.) da o‘lchanadi; 1 Vt∙s=3.6 MDj. Mexanik energiyani o‘lchashda 1kg·m
qiymatdan foydalaniladi, 1kg∙m=9.8Dj.
Elektr energiya energiyaning takomillashgan turidan biridir. Undan keng
ko‘lamda foydalanish quyidagi omillar bilan belgilanadi:
-resurslarning konlarida va suv manbalari yaqinida katta miqdorda olinishi
bilan.
3.2.
Elektr stantsiyalarning asosiy turlari va ularning tavsiflari
Birlamchi energiyani ikkilamchisiga o‘zgartirish, xususan elektrga aylantirish
o‘z nomida qaysi birlamchi energiya turi qanday ikkilamchi turga o‘zgartirilishini
ko‘rsatadigan stantsiyalarda amalga oshiriladi.
