suv tasirida kondensatsiyalanadi, bunda bug‘dan bir qancha issiqlik miqdori
chetlatilib, atrof muhitga chiqarib tashlanadi, bug‘ kondensatori [K] va
kondensatni yangidan qozonga beradigan sirkulatsion nasos (N) ko‘rsatilgan.
Shunday qilib davr yopiladi. IEM sxemasi shu bilan farqlanadiki, u erda
kondensator o‘rniga issiqlik almashgich o‘rnatilgan bo‘lib, bu yerda bug‘ katta
bosimda suvni isitadi hamda bu suv bosh issiqlik magistraliga uzatiladi.
Ko‘rib chiqilgan IES sxemasi asosiy bo‘lib, u yerda bug‘ generator ishlatiladi
va bu generatorda suv bug‘i energiya tashuvchi bo‘lib xizmat qiladi. Gaz turbina
qurilmali issiqlik elektr stantsiyalari ham bor. Bu qurilmalarda energiya tashuvchi
havo bilan gazdir. Organik yoqilg‘i yonganda, gaz ajralib chiqadi va qizdirilgan
havo bilan aralashadi. Gaz-havo aralashmasi 750 -s- 770 °C haroratda turbinaga
uzatiladi va u generatorni aylantiradi. Gaz turbinali IES bug‘ turbinalikka
qaraganda ancha kirishadi: yengilishga tushiriladi, to‘xtatiladi va rostlanadi.
Hozircha bunday turbinalar bug‘likka qaraganda 5-8 marta kichik va ular yuqori
navli yoqilg‘ida ishlaydi.
3.1- Rasm. IES asosiy qurilmalari
Bug‘ turbinali va gaz turbinali qurilmalar birgalikda bug‘ gaz qurilmalarni hosil
qiladi va ularda ikkita energiya tashuvchidan bug‘ va gazdan foydalaniladi.
IESlarda elektr energiya ishlab chiqarishni uchta davrga bo‘lish mumkin:
• kimyoviy — yonish jarayoni natijasida issiqlik bug‘ga uzatiladi;
• mexanik – bug‘ning issiqlik energiyasi turbinaning aylanish
energiyasiga uzatiladi;
• elektr – aylanishning mexanik energiyasi elektr energiyaga aylantiriladi.
IES umumiy foydali ish koefftsienti (f.i.k)
TJ
UK
.
Yuqorida sanab o‘tilgan
davrlarning f.i.klari ko‘‘aytmasiga teng ya‘ni:
η
ies
= η
k
·η
m
·η
e
IESning FIKi nazariy jihatdan quyidagiga teng:
η
ies
= 0.9*0.63*0.9=0.5,
Amalda yo‘qotishlarni hisobga olganda IES f.i.k 36-39% ni tashkil etadi. Bu
shuni ko‘rsatadiki, 64-61% yoqilg‘i "bekorga" atrof-muhitni ifloslab, atmosferaga
issiqlik chiqindilari sifatida chiqib ketadi. IEMning FIKIESga haraganda 2 marta
yuqori. SHuning uchun IEMlardan foydalanish energiya tejamlashning sezilarli
omili hisoblanadi.
BG
т
I
G
