• 4-ilova Abu Ali ibn Sinoning tarbiya va ta’lim haqida Asarlari
  • Ta’lim-tarbiyaga doir qarashlari
  • Abu Rayhon Beruniyning ilmiy-pedagogik qarashlari




    Download 308,15 Kb.
    Pdf ko'rish
    bet5/7
    Sana06.12.2023
    Hajmi308,15 Kb.
    #112142
    1   2   3   4   5   6   7
    Bog'liq
    \'20.02.2023 ochiq dars matni va rexkarta

    Abu Rayhon Beruniyning ilmiy-pedagogik qarashlari 
    Asarlari:«Minerologiya», «Geodeziya», «Hindiston», «Qadimgi xalqlardan qolgan 
    yodgorliklar», «Saydana» va boshqalar. 
    Ilmiy-pedagogik qarashlari: 
     Beruniy insonni tabiatning eng oliy kamoloti deb qaraydi. U insonning ma’naviy 
    qiyofasidagi barcha axloqiy xislatlarni yaxshilik va yomonlik kabi ikki turga bo‘ladi. 
     Beruniy ta’limotiga ko‘ra inson kamolotida uch narsa muxim rol’ o‘ynaydi: 1.Irsiyat. 
    2.Muhit. 3.Tarbiya. 
     Beruniyning ilmiy bilimlarni egallash yo‘llari, usullari xakidagi fikrlari xozirgi davr 
    uchun ham dolzarbdir. U o‘kuvchiga bilim berishda: 
    -o‘quvchini zeriktirmaslik; 
    - bilim berishda bir xil narsani yoki bir xil fanni o‘rgatavermaslik; 
    -uzviylik, izchillik; 
    -yangi mavzularni qiziqarli, asosan, ko‘rgazmali bayon etish va xokazoga e’tibor berish 
    kerakligini uqtiradi.
    4-ilova 
     
    Abu Ali ibn Sinoning tarbiya va ta’lim haqida 
    Asarlari: «Tadbir al-Manozil», «Tib qonunlari» «Axloq haqida risola», «Burch haqida 
    risola», «Al-qonun», «Ishq haqida risola», «Xay ibn-Yakzon», «Donishnoma» va boshqalar. 
    Ta’lim-tarbiyaga doir qarashlari: 
     Ibn Sinoning fikricha insonlar xulq-atvorida birmuncha nuqsonlar bor. Bular: aldash, 
    rashk, o‘ch olish, adovat, bo‘xton, irodasizlik kabilardir. 
     U fanlar tavsifi xakida ham fikr bildirgan. Olim birinchi o‘ringa tibbiyot fanlarini
    ko‘yadi. Falsafani esa ikki guruhga-nazariy va amaliy guruhga bo‘ladi. U birinchi guruhga etika, 
    iqtisod, siyosatni kiritadi. Ikkinchi guruxga fizika, matematika, metafizika dunyo 
    qonuniyatlarini o‘rganuvchi barcha fanlarni kiritgan.
    Ibn Sino bilim olishda bolalarni jamoa bo‘lib maktabda o‘kitish zarurligini ko‘rsatadi va 
    ta’limda kuyidagilarga rioya etish zarurligini ta’kidlaydi: 1) bolaga bilim berishda birdaniga 
    kitobga band kilib ko‘ymaslik; 2) ta’limda yengildan qiyinga to‘g‘ri bilim berish; 3) olib 
    boriladigan mashqlar bolalar yoshiga mos bo‘lishi; 4) o‘qitishda jamoa bo‘lib maktabda 
    o‘qitishga e’tibor berish; 5) bilim berishda bolalarning mayli, qiziqishi va qobiliyatini hisobga 
    olish; 6) o‘qitishni jismoniy mashqlar bilan qo‘shib olib borish. 
    Abu ali ibn Sino kamolotga erishishning birinchi mezoni sanalgan ma’rifatni egallashga 
    da’vat etadi. Chunki ilm-fan insonga xizmat qilib, tabiat qonunlarini ochib avlodlarga etkazishi 
    kerak. Bu maqsadga etishish uchun inson qiyinchiliklardan qo‘rqmasligi zarur, deydi. «Ey 
    birodarlar! Odamlarning botiri mushkulotdan qo‘rqmaydi. Kamolot hosil qilishdan bosh tortgan 
    kishi odamlarning eng qo‘rqog‘idir». 
    Zero, ma’rifatli kishi jasur, o‘limdan ham qo‘rqmaydigan, faqat haqiqatni bilish uchun 
    harakat qiladigan bo‘ladi, deydi u fikrini davom ettirib. 
    Bilimsiz kishilar johil bo‘ladi, ular haqiqatni bila olmaydilar, deb ularni etuk bo‘lmagan 
    kishilar qatoriga qushadi. Bunday kishilardan ilmiy fikrlarni sir tutish kerakligini ta’kidlaydi. 
    U haqiqatni bilish uchun bilimga ega bo‘lish kerakligi, lekin har qanday bilim ham 
    haqiqatga olib kelmasligi, inson o‘z bilimining haqiqiyligini bilishi uchun mantiqni ham bilishi 


    zarurligini uqtiradi. Ibn Sinoning ta’lim metodlari haqidagi ta’limoti asosida ham bilimlarni 
    egallashda mantiqiy tafakkurga, shaxsiy kuzatish va tajribalarga tayanish kerak degan g‘oya 
    yotadi. 
    Ibn Sino bolani maktabda o‘qitish va tarbiyalash zaraurligini qayd etib, maktabga barcha 
    kishilarning bolalari tortilishi va birga o‘qitilishi va tarbiyalanishi lozim deb, bolani uy sharoitida 
    yakka o‘qitishga qarshi bo‘lgan. Bolani maktabda jamoa bo‘lib o‘qishini foydasi quyidagicha 
    ifodalangan:
    Agar o‘quvchi birga o‘qisa u zerikmaydi, fanni egallashga qiziqish yuzaga keladi, bir-
    biridan qolmaslik uchun harakat, musobaqalashish istagi rivojlanadi. Bularning hammasi 
    o‘qishning yaxshilanishiga yordam beradi. 
    O‘zaro suhbatda o‘quvchilar bir-biriga kitobdan o‘qib olganlari, kattalardan eshitganlarini 
    hikoya qiladilar. 
    Bolalar birga to‘planganlarida bir-birini hurmat qila boshlaydilar, do‘stlashadilar, o‘quv 
    materiallarini o‘zlashtirishda bir-biriga yordamlashadilar, bir-biridan yaxshi odatlarni qabul 
    qiladilar. 
    Bilim olishda bolalarni maktabda o‘qitish zarurligini qayd etar ekan, ta’limda quyidagi 
    tomonlarga rioya etish zarurligini ta’kidlaydi: 
    -bolaga bilim berishda birdaniga kitobga band qilib qo‘ymaslik; 
    -ta’limda yengildan og‘irga borish orqali bilim berish; 
    -olib boriladigan mashqlar bolalar yoshiga mos bo‘lishi; 
    -o‘qitishda jamoa bo‘lib maktabda o‘qitishga e’tibor berish; 
    -bilim berishda bolalarning mayli, qiziqishi va qobiliyatini hisobga olish; 
    -o‘qitishni jismoniy mashqlar bilan qo‘shib olib borish. 
    Bu talablar hozirgi davr ta’lim tamoyillariga ham mos kelishi bilan qimmatlidir. 
    Yuqoridagi masalalarga o‘zining «Tadbiri manzil» asarida maxsus bo‘lim bag‘ishlaydi. «Bolani 
    maktabda o‘qitish va tarbiyalash» bo‘limida ta’lim va tarbiya jarayonini ochib beradi. 
    Yuqoridagi tamoyillar esa bolalarni yyengil-yelpi bilim olish emas, balki har tomonlama chuqur 
    va mustahkam bilim olishiga yordam beradi. 

    Download 308,15 Kb.
    1   2   3   4   5   6   7




    Download 308,15 Kb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Abu Rayhon Beruniyning ilmiy-pedagogik qarashlari

    Download 308,15 Kb.
    Pdf ko'rish