6-ilova
Yusuf Xos Xojibning “Qutadg‘u bilik” asari – pandnoma asar sifatida
«Qutadg‘u bilig» - baxt-saodatga eltuvchi bilim, ta’lim degan ma’noni bildiradi. Demak
asar
nomidan ham uning pand-nasixat, ta’lim-tarbiyaga oid etuk didaktik asar,
har tomonlama
etuk insonni tarbiyalaydigan darslik ekanligi yaqqol ko‘rinib turibdi. «Qutadg‘u bilig» asari
Sharqda pandnoma turkumidagi an’anaviy kitob tuzish tartibiga rioya kilingan xolda tuzilgan.
Avval
nasriy muqadddima, so‘ng 73 bobdan iborat kitobning mundarijasi beriladi.
Dastlabki o‘n bir fasli debocha bo‘lib, hamda, na’t va Qoraxonni madh etish, ta’lim maqsadi, o‘n
ikki burj, tilning ahamiyati, muallifning uzri, ezgulik xaqida, bilim olishning ahamiyati, kitobga
nom berilishi, keksalikdan afsuslanish kabi fasllardan iboratdir. O‘n
ikkinchi fasldan boshlab
asosiy voqea bayoni e’tirof etiladi. Lekin asarda to‘rt qaxramon – Kuntug‘di – adolat ramzi,
vazir — Oyto‘ldi –
davlat va baxt ramzi, vazirning o‘g‘li O‘g‘dulmish – aql ramzi,
sifatida,
O‘zgurmish – vazirning qarindoshi – qanoat timsoli o‘rtasidagi munozara asosida xayotiy
masalalar bir-biriga bog‘langan
xolda bayon etilib, kitobni yozishdan o‘z oldiga ko‘ygan
maqsadga bo‘ysundiriladi.
O‘quv qayda bo‘lsa, ulug‘lik bo‘lar,
Bilim kimda bo‘lsa, buyuklik bo‘lar.
O‘quv qut beradi, bilim – sharaf-shon,
Shu ikkov tufayli ulug‘dir inson.
Yaxshi nom oladi, ko‘r, ezgu kishi,
Yomonlar nasibi – el-yurt qarg‘ishi.
Kishiga chiroydir uyat-andisha,
U asrar nojo‘ya ishdan hamisha.
Yomonlik qilganning ulushi – o‘kinch,
Yomonga yaxshi bo‘l, mayli har qachon.
Oq sut bilan kirsa qaysi bir qiliq,
O‘lim tutmaguncha o‘zgarmas yo‘riq.
