rasmiy tillar deb ham yuritiladi. Relatsion turdagi BBB tizimi odatda
berilganlarni manipulatsivalash tillarini o‘z ichiga olgan bo‘ladi.
Asosan bu nainuna bo'yicha so'rov tilidan QBE (Query-by-Example) yoki
(uzilishli so'vovlar tili SQL (Structured Query Language) iborat.
Protsedurasiz DML tillarni programmalashdan yiroq bo'lganlar ham
tushunishi va ishlatishi oson.
4 G L t i l l a r i
4GL qisqartmasi to'rdnchi avlod tili (Fourtli-Generation Language)
iborasining ing-liz tilidagi variantining yozilish idan tuzilgan. Agarda
berilganlar ustida biroita amalni bajarish uchun 3GL tillarida, masalan
COBOL, yuzlab satrdan iborat programmaning kodini yozish kerak
bo’lsa, xuddi shu narsani amalga oshirish uchun 4GL tillarida 10 -15 satr
yetarli. Uchinchi avlod ti llarning hammasi prot -sedur tillar bo’lsa, 4GL
tillari protsedurasiz tillar bo'lib, bunda foydalanuvchi nima qilish
kerakligini taiab qiladi, lekin qanday amalga oshirish tushuntirilmay -di.
To‘rtinchi avlod tillarni amalga oshirish yuqori darajadagi tarkib lardan
foy-dalanishga asoslanadi, bularni «to'rtinchi avlod vositalari» deb
atashadi. Foyda-lanuvchi nima kerakligini kerakli ko'rsatmalar orqali
yozadi, yuqorida aytilgan vositalar esa avtomatik tarzda ilovalarni
generatsiya qiladi. To'rtinchi avlod
tillari shu tillar yecha oladigan masalalarning yechish turlarini
toraytirish eva-ziga ishlash unumdorligini ancha yuqoriga ko'taradi.
To‘rtinchi avlod tillarining quyidagi turlariga alohida e’tibor qaratiladi:
axborotni taqdim qilish tillari, masalan so’rovlar tili yoki
hisobotlar generatori;
maxsus tillar, masalan elektron jadvallar va BB tillari;
ilovalarni yaratishda berilganlar bazasidan aniqlash, kiritish,
vangilash yoki berilganlarni tanlashni ta’minlovchi ilovalar
generatori;
ilovalarning kodlarini generatsiya qila oladigan juda vuqori daraja
dagi tillar.
To‘rtinchi avlod tillari misolida yuqorida aytib o‘tgan SQL va
QBE tilla-rini keltirish mumkin. Quyida to'rtinchi avlod tillarining
ayrimlariga qisqacha izohlar berib o'tamiz.
Shakllar generatori:
Shakllar generatori muloqot vositasidan iborat bo’lib, kiritish
namunalarini tezda yaratish va berilganlarni ekran shakllarida
akslantirish
imkoniyatini
yaratadi.
Shakllar
generatori
ekran
ko'rinishining tashqi shaklini, unda saqlanuvchi beril -ganni aniqlash va
ekrandagi o'rnini aniqlashdan iborat. Uning yordamida ekran
elementlarining rangini, shriftlarni turlarini o'zgartirish va h.k. amalga
oshirish mumkin. Takomillashtirilgan shakllar generatorlari arifmetik
operatorlar yoki holatini o‘zgartiruvchi funks ivalar yordamida
hisoblanuvchi atributlarni yara -tishi, hamda kiritiladigan beril ganlarni
tekshirish qoidalarini berish imkoniya -tiga ega.
H i s o b o t l a r g e n e r a t o r l a r i
Hisobotlar generatorlari BBdagi berilganlar asosida hisobotlarni yaratish
vositasi-dir. Uning so'rov tiliga o‘xshashligi, foydalanuvchi uchun
BBga so'rovni shakl-lantirish vositasining mavjudligi va undan
hisobotdagi ma’lumotni yaratish im-koniyati borligidadir. Lekin
hisobotlar
generatorlari
hisobotlarrning
tashqi
ko'ri-nishini
boshqarishga juda katta imkoniyatlar beradi. Hisobotlar generatori
olina-digan natijalarning tashqi shaklini avtomatik hosil qilish yoki
maxsus buyruqlar orqali hisobotning o'zingizga ma’qul naqlini yaratish
imkoniyatini beradi.
Hisobotlar generatorlari asosan ikki xil bo ’ladi: berilganlarni grafik
