6-Ma’ruza. Transport logistikasida yuk tashish tizimlari reja

Xavflilik darajasiga ko ‘ra yuklar MDH davlatlarida 7 guruhga bo‘linadi: 1 guruh - xavfligi kam (qum, shag‘al, tuproq, g‘isht va h.k.); 2 guruh - tez o‘t olinuvchi moddalar (benzin, atseton, kinoplenka va h.k); 3 guruh - issiq va chang chiqaruvchi (sement, asfal‘t, ohak va h.k.); 4 guruh - kuydiruvchi (kislota va ishqorlar); 5 guruh - ballonda tashiluvchi siqilgan va suyultirilgan gazlar; 6 guruh - nogabarit (o‘lchamiga ko‘ra xavfli yuklar); 7 guruh - portlovchi, zaharlovchi va radiaktiv moddalar;

Xalqaro yuk tashish qoidalariga binoan Yevropa davlatlari xavflilik darajasiga ko‘ra Birlashgan Millatlar tashkiloti ekspertlar qo‘mitasi tavsiyasiga ko‘ra yuklarni tashish uchun ADR kelishuvi nomi bilan tashiluvchi buyum va tovarlarni tashish uchun xalqaro konvensiya qabul qilingan bo‘lib, unda yuklar xavflilik darajasiga binoan quyidagi 9 sinfga bo‘linadi: 1-sinf - portlovchi modda va tovarlar; 2-sinf - gazlar: siqilgan, suyultirilgan yoki yuqori bosim bilan suyultirilgan; 3-sinf - suyuq yo‘nilg‘ilar; 4.1. -sinf - yo‘nuvchi qattiq jismlar; 4.2. -sinf - o‘zi yo‘nib ketish xususiyatli moddalar; 4.3. -sinf - suv tegishi natijasida gaz chiqaruvchi moddalar; 5.1.-sinf - oksidlovchi moddalar; 5.2.-sinf - organik peroksid (o‘ta oksid)lar; 6.1. -sinf - zaharlovchi moddalar: 6.2. -sinf - yuqumli (infeksion) moddalar; 7-sinf - radiaktiv moddalar; 8-sinf - korroziyalanuvchi moddalar; 9-sinf - har xil xavfli modda va tovarlar (yuqoridagi sinflarga kiritilmagan).

Yuk ko’tara olish qobiliyatidan foydalanish darajasiga ko’ra. Bu ko‘rsatkich yukning (nisbiy og‘irligi) hajmiy og‘irligi va tashishga tayyorlanganligi (joylashtirish, bog‘lash, presslash va h.k.) bilan bog‘liq bo‘lib, yuklar 4 sinfga bo‘linadi: 1-sinf - avtomobilning yuk ko‘tarishdan foydalanish koeffitsiyenti darajasi -1 2-sinf - avtomobilning yuk ko‘tarishdan foydalanish koeffitsiyenti darajasi -99-0,77 (0,8) 3-sinf - avtomobilning yuk ko‘tarishdan foydalanish koeffitsiyenti darajasi - 0,70-0,51 (0,6) 4-sinf avtomobilning yuk ko‘tarishdan foydalanish koeffitsiyenti darajasi -0,5 va undan kam bo‘lgan yuklar kiradi. Tashish sharoitiga ko (ra yuklar quyidagicha bo‘lishi mumkin: - oddiy, ya‘ni hech qanday maxsus moslama talab etmaydigan; - tez buzuluvchi (oziq-ovqat mahsulotlari). Ularni tashish uchun maxsus sanitariya va harorat shartlari zarur; - keskin va ko‘ngilsiz xidli; - tirik (mol va qushlar). Bunday mollarni tashish uchun transport vositalari tashiluvchi moddalarni yo‘llarda oziqlantirish va ular axlatini tozalash va h.k.larga moslangan bo‘lishi zarur.