6
bo‘yicha 0,05 mm dan oshmasligi kerak. Jilvirlangan profilli parmalar bardoshliligi oddiy
parmalarnikiga nisbatan 1,5-2 marta yuqori bo‘ladi.
Parmalar R6M5 va R18 po‘latlardan tayyorlanadi. RDB dastgohlar uchun parmalar
konstruktsiyasi odatdagi parmalar konstruktsiyasidan orqa diametri va qanotlari enining
kattalashtirilganligi bilan farq qiladi. Parmaning ishchi qismi markazi qo‘ndoq tomonga qarab har 100
mm uzunlikka 1,4–1,8 mm ga bir tekisda qalinlashib boradi. Yuqori aniqlikda tayyorlanadigan hamma
parmalar orqasi va ariqchasi jilvirlash texnologiyasi asosida tayyorlanadi, bu esa parmani qayta
charxlash oraliqlaridagi yuqori aniqlikligini va bardoshliligini ta’minlaydi. Yuqori aniqlikda
tayyorlangan bunday parmalar bardoshliligi frezalangan ariqchali parmalar bardoshliligidan 2 – 3 marta
ortiq bo‘ladi.
Yuqori aniqlikdagi teshiklarni parmalash uchun diametri 0,55..9,0 mm va uzunligi 3,0–12 mm
bo‘lgan yuqori aniqlikda tayyorlangan silindrik qo‘ndoqli parmalar qo‘llaniladi. Bundan tashqari
konussimon qo‘ndoqli spiral (diametri 6…45 mm) hamda yaxlit qattiq qotishmalardan tayyorlangan
normal seriyali (diametri 0,4…2,0 mm) parmalar ham qo‘llanadi.
Diametri 6 – 20 mm dan yuqori aniqlikdagi teshiklarni ochish uchun tezkesar po‘latlardan
tayyorlangan, parma yo‘nalishining yuqori aniqligini ta’minlovchi, to‘rt lentali spiral parmalar
qo‘llaniladi. Bunday parmalarning radial tepishi 0,04-0,06 mm, kesish qirralarining o‘q bo‘yicha
tepishi 0,06–0,1 mm dan oshmasligi kerak.
Zagotovkaning ko‘p sonli bir xil turdagi mahkamlash teshiklariga yoki o‘xshash teshikli
zagotovkalarga guruhli ishlov berishda mahkamlash teshiklarining rezba osti teshigini ochishni, faska
yo‘nish va vint kallagi osti teshiklarini rezba osti teshiklarini zenkerlash bilan birga amalga
oshiradigan parmalarning murakkab pog‘onali turini qo‘llash oddiy texnologik sistemalarda
qo‘llaniladigan parmalash, parmalab kengaytirish, zenkerlash va ularga zarur o‘tishlarni o‘z ichiga
oluvchi uchta asbobda uch xil ishlov berish o‘rniga bitta asbobni qo‘llash imkonini beradi. Shuningdek
parmani markazlovchi charxlash teshiklarini markazlashni keraksiz qilib, parmalashning yuqori
aniqligini, o‘qlar holati aniqligini ±0,1 mm oralig‘ida ta’minlash imkonini beradi.
Bunday parmalarda katta pog‘ona kesish qirralari kichik pog‘ona kesish qirralariga nisbatan
30
o
burchakka yoyilgan bo‘ladi va markazlash, teshik yo‘nish, parmalash va h.k. bir yurishda bajarib,
parmalar sonini, ularni almashtirishga ketadigan vaqt sarfini va natijada, RDB dastgohni bekor turish
vaqtini qisqartiradi va ishlov berish mahsuldorligini oshirish imkonini beradi. Ko‘p amalli
dastgohlarda esa magazinda asboblar uchun zarur bo‘lgan yacheykalar sonini kamaytiradi.
Rasm
2.1.3a
da ko‘rsatilgan murakkab pog‘onali to‘rt lentochkali markazlovchi charxlanadili
parma, teshiklar o‘qining joylashishini ±0,05 mm, yuza g‘adir-budurligini Ra=
25
mkm aniqlikda
amalga oshirishni ta’minlab, markazlovchi va zenkerlash operatsiyalarini keraksiz qiladi.
