10
Graduirovkalangan gayka (3) keskichga buralib, konus yuzasi bilan to‘g‘rilagich (1) ga
bazalanadi. Keskichning yon yuzalarida ikki shponkali bo‘rtiqlari bo‘lgan yelkachalari (4) bo‘lib,
ular to‘g‘rilagich tirqishlariga kiradi. Kerakli holatda keskich shaybali (6) vint (5) va yassi
prujina (7) bilan mahkamlanadi. Gaykada 40 ta bo‘limchalar qilingan bo‘lib, uni bir bo‘limga
burash keskichni 12,5 mkm ga siljitada. Bunday turdagi keskichlar
asosan yarim toza va toza
ishlov berishlarda tavsiya etiladi.
Ikkinchi turdagi «Mikrobor» turdagi keskichlarga nisbatan tayyorlash oddiyroq bo‘lgan
mikrorostlanadigan keskichlar kiradi, ular diametri 20…50
mm
teshiklarga toza yo‘nib ishlov
berishda qo‘llaniladi.
Uchinchi turdagi keskichga kvadrat kesimda bo‘lgan mirorostlanadigan to‘g‘rilagichlar
kiradi, ular diametri 50 mm dan katta bo‘lgan teshiklarga ishlov berish uchun qo‘llanadi (
rasm
2.1.5 b
). Keskich tutgichining ochiq teshigida ikkita vint bilan qotiriladi.
Qiya tirkagich vinti
tirkagich limb-gayka juftligini tirkab turish uchun mo‘ljallangan. Diametr bo‘yicha keskichning
3..15 mm oralig‘ida aniq harakati qiya vintni bo‘shatib limb- gaykani burash orqali amalga
oshiriladi.
To‘rtinchi turga yuqori aniqlikdagi priborlar asosida berilgan o‘lchamga rostlanadigan
maxsus keskichlari bo‘lgan to‘g‘rilagichlar kirib, ular diametri 20…120 mm bo‘lgan
korpus
detallari teshiklariga yuqori aniqlikda ishlov berish uchun mo‘ljallangan. Keskichlar rezbali
qo‘ndoqli, tashqi yuzasida liskali, diametri 8..12 mm aylana shaklida bajariladi.
Gayka tashqi
diametri va teshikda har xil qadamga ega.
Beshinchi turga diametri 52…200 mm teshiklarni o‘ta yuqori aniqlikda yo‘nishga
mo‘ljallangan to‘g‘rilagichlar kiradi. Ularda diametrga rostlash aniqligi 0,01 mkm. Kallakda
tezkesar po‘lat yoki qattiq qotishma plastinkalari bilan jihozlangan maxsus keskichlar
qo‘llaniladi.
Oltinchi turga korpus detallarda diametri 20
mm
dan katta teshiklarga xomaki yoki yarim
toza ishlov berish uchun standart kvadrat keskichli to‘g‘rilagichlar kiradi (
rasm 2.1.4 d
). Keskich
uzunligi to‘g‘rilagichga nisbatan tirsakli klyuch yordamida bo‘limchalari bo‘lgan maxsus gayka
bilan rostlanadi. O‘rnatiladigan keskichlar ochiq va yopiq teshiklarga
ishlov berish uchun
mo‘ljallangan. Ular konstruktsiyasida keskich qismi sifatida mexanik qotiriladigan standart qattiq
qotishma plastinkalarini qo‘llash ko‘zda tutilgan. O‘rnatiladigan keskichlarni mahkamlash
to‘g‘rilagichning silindrik teshiklarida amalga oshiriladi. Bunday konstruktsiya asbobni
o‘lchamga rostlashning yuqori aniqligini ta’minlaydi hamda kombinatsiyalashtirilgan
asbob
yaratib bir nechta texnologik o‘tishlarni bir yurishda bajarish, yordamchi vaqtlarni qisqartirish va
teshiklarga ishlov berish aniqligini oshirish imkonini beradi.
Kichik diametrdagi 4…20 mm teshiklarga ishlov berish uchun RDB dastgohlar shpindeli
va to‘g‘rilagichlarida qotiriladigan yaxlit teshik yo‘nish keskichlari qo‘llanadi. Keskich
konussimon kallak, kallakda payvandlash usulida qotirib mahkamlanadigan kompozitsion
material bilan jihozlangan silindrik mahkamlash qismidan iborat.
Bunday keskichlar toblangan po‘lat detal teshiklarini ichki
jilvirlashda ishlatiladigan
abraziv asboblar o‘rniga qo‘llash, ishlov berish sifatini oshirish imkonini beradi. Bundan tashqari
toblangan po‘lat va cho‘yan zagotovkalarning diametri 20 mm va undan katta bo‘lgan
teshiklariga ishlov berish uchun RDB dastgohlar to‘g‘rilagichlarida mahkamlanadigan keskich
uzunligini rostlash tutgichli aylana kesimdagi teshik yo‘nish keskichlari ham qo‘llanadi.
Keskichning liskali qismi kontrgayka bilan rostlanadigan keskich teshigiga ega. Kompozit
zagotovkasi tutkichda pay usulida mahkamlanadi.
11
Teshik yo‘nish keskichlari dastgohsozlikda
korpus detallar, korobkalar, plitalar,
flanetslarga ishlov berishda qo‘llanadi. Keskichlar plandagi burchagi 30
o
, 45
o
, 93
o
qilib
bajariladi. Ichki jilvirlash o‘rniga kompozit keskichlar yoki qattiq
qotishmali asboblar bilan
teshiklarga yo‘nib ishlov berish yuza g‘adir- budurligini Ra=0,1..0,8 mkm da ta’minlab, ishlov
berish mahsuldorligini 3..5 marta oshiradi.
