120
Kislota molekulasida kislorod mavjudligi yoki yo‘qligi-
ga ko‘ra quyidagicha bo‘ladi.
Kislorodli: H
2
SO
4
sulfat kislota,
H
2
SO
3
sulfat kislota,
HNO
3
nitrat kislota,
H
3
PO
4
fosfat kislotasi,
H
2
CO
3
karbonat kislota,
H
2
SiO
3
silikat kislota.
Kislorodsiz:
HF ftorid kislota,
HCl xlorid kislota,
HBr bromid kislota,
HJ yodid kislota,
H
2
S sulfi d kislota.
Aksariyat noorganik kislotalar suyuqlikdir,
suv bilan har qa-
nday nisbatda aralashadi, past haroratlarda qotadi. Fosfat kis-
lotasi kristall, muzga o‘xshash modda bo‘lib, suvda yaxshi eri-
ydi.
Silikat kislotasi qattiq, suvda erimaydigan moddadir. Ba’zi
kislotala masalan, H
2
Cr
2
O
7
, HMnO
4
xarakterli to‘q sariq, binaf-
sha ranglarda faqat eritmalarida mavjud. Xlorid, bromid kabi
kislotalar uchuvchan, shuning uchun o‘tkir hidli. Kislotalar nor-
don ta’mga ega bo‘ladi.
Asosiy tushunchalar:
Kislotalar bir yoki bir
nech
ta vodorod atomlari-
dan tashkil topgan murak-
kab kimyoviy moddalar.
Nordon ta’mli
tabiiy va
sintetik turlari mavjud.
Sintetik
kislotalar sanoat-
da ishlab chiqariladi.
Kislotalar kuydiruvchi
xos
saga ega. Ular bilan
ishlaganda xavfsizlik qoi-
dalariga rioya qilish zarur.
Tarixiy eslatma
Kislotalar insoniyatga qadim zamonlardan beri ma’lum. Shubhasiz,
sharobning fermentatsiyasi (havoda oksidlanish) natijasida inson to-
monidan olingan birinchi kislota sirka kislotasi edi. O‘sha
paytda ham
kislotalarning ba’zi xususiyatlari ma’lum bo‘lib, ular metallarni eritish,
mineral pigmentlarni olish uchun ishlatilgan, masalan, qo‘rg‘oshin
karbonati. O‘rta asrlarda alkimyogarlar yangi kislotalarni – mineral
kelib chiqishga egalarini “kashf qilishdi”. Barcha kislotalarni umumiy
xususiyatga ko‘ra birlashtirishga birinchi urinish fi zik-kimyogar Svante
Arrhenius tomonidan qilingan (Stokgolm, 1887).
Hozirgi vaqtda fan
1923 yilda asos solingan Bronsted-Louri va Lyuis kislotalar va asoslar
nazariyasiga amal qiladi.
