79
Metall va metallmaslarga bo‘linish elementlarni tasnifl ash uchun yetarli emasligi
sababli olimlar xossalari jihatidan o‘xshash bo‘lgan elementlarni bu
ikki katta sinfdan ajrata
boshladilar. Bunday elementlar guruhlari
tabiiy oilalar deyiladi.
Ishqoriy metallar IA guruhida joylashgan. Bular litiy Li,
natriy Na, kaliy K, rubidiy Rb,
seziy Cs, fransiy Fr. Fransiy radioaktiv element hisoblanadi. Ular
ishqoriy metallar deb
ataladi, chunki ular suv bilan o‘zaro ta’sirlashganda kuchli eriydigan asos –
ishqor hosil
qiladi.
Ishqoriy metallar ba’zi umumiy xususiyatlarga ega: molekulalari bir atomdan iborat, juda
faol. Shuning uchun ular kerosin qatlami ostida saqlanishi kerak, (Li) litiy esa vazelin moyi
ostida saqlanadi.
Ular suv bilan
kuchli reaksiyaga kirishadi, birikmalarda I valentlikni namoyon qiladi.
Ishqoriy metallarning metall faolligi guruhda yuqoridan pastga qarab ortadi, bu esa bu
yo‘nalishda atom
III BOB. 2-MAVZU.
Kimyoviy elementlarning tabiiy oilalari
O‘rganiladigan natijalar
• Ishqoriy metallar
• Galogenlar
• Inert
gazlar
Ishqoriy metallar
Galogenlar
Tabiatda ishqoriy metallarga qarama-qarshi xususiyatlarga ega bo‘lgan elementlar guru-
hlari mavjud, masalan,
galogenlar.
Galogenlar tipik metallmaslardir, metallar bilan o‘zaro ta’sirlashganda ular tuzlar hosil
qiladi (galogen – tuz hosil qiluvchi degan ma’noni anglatadi). Galogenlar molekulyar holda
bo‘ladi. Barcha galogenlar uchuvchi vodorod birikmalarini hosil qiladi, ularning eritmalari
kislotalardir. Ishqoriy metallardan farqli ravishda elementlarning faolligi galogenlarda nisbiy
atom massalari ortishi bilan kamayadi.
Galogenlar VIIA guruhida joylashgan. Bular ftor F, xlor Cl, brom Br, yod I, astat At. Astat
radioaktiv element hisoblanadi. Birikmalarda ftor I ga teng valentlikni,
qolgan galogenlar I,
III, V, VII valentlikni namoyon qiladi.
Yana bir tabiiy elementlar guruhi
