9
Abu Muso Jobir ibn Hayyom (721–815-yy.)
Tus shahrida
yashagan, arab alkimyogari, matematika, tabobat, kimyo bilan
ham shug‘ullangan. Bu alloma Yevropada Geber nomi bilan
mashhur bo‘lib, Aristotelning to‘rt unsur –
stixiyalar haqidagi
ta’limotiga asoslangan holda simob-oltingugurt barcha element-
lar asosi degan “nazariya”ni yaratdi.
Abu Ali al-Husayn ibn Abdulloh ibn al-Hasan ibn Ali ibn
Sino (980–1037-y.) dorivorlar tayyorlashda o‘simlik va hayvo-
not dunyosi bilan bir qatorda juda ko‘p
anorganik moddalardan
ham foydalangan. Bunga misol qilib quyidagi metall, mineral va
kimyoviy birikmalarni ko‘rsatish mumkin: oltin, kumush, mis, qa-
lay, qo‘rg‘oshin, temir, po‘lat, isfi doj (qo‘rg‘oshin bo‘yog‘i), kibrit
(oltingugurt), zarnix (auripigment), buroq (bura va soda), magnit-
siy (marganes ma’dani), to‘tiyo (galmey), za’faron, zanjar, zodi,
natrun, novshadil.
Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy (973–1048-y.)
O‘rta Osiyoda birinchi globusni yaratdi. Ma’mun akademiyasida
1017-yilgacha o‘z faoliyatini davom ettirdi. Beruniyning muhim asar-
laridan biri “Qimmatbaho toshlarni bilib olishga oid ma’lumotlar ki-
tobi” (“Kitobul-jamoxir fi ma’rifatul-javohir”), ya’ni G‘arbda
mashhur
“Mineralogiya” asaridir. Bu kitob 1048-yili G‘aznada yozilgan bo‘lib,
olim bu kitobda birinchi marta qimmatbaho toshlarning so lishtirma
og‘irligini aniqlagan. Buning uchun etalon (ya’ni “qutb”) sifatida oltin
tanlab olingan.
