8
Sharq allomalari haqida qanday ma’lumotlarni bilasiz?
Sharq allomalari va Ma’mun akademiyasining kimyo
fani rivojidagi
ilmiy ishlari hozirgi davrda ham dolzarb.
Abu Yusuf ibn Is’hoq al-Kindiy (800–870-yy.) mashhur arab
faylasuf, matematigi, astronomi va tabibi Basrada tug‘ilib, Bag‘dod
shahrida vafot etgan. Al-Kindiy birinchi arab aristotelchilaridan bo‘lib,
Sharq aristotelizmi asoschisi hisoblanadi. Aristotel, Yevklid, Ptolomey
kabi qadimgi yunon faylasufl arining asarlariga 40 dan ortiqroq risola
va sharhlar yozgan. Alkimyoni tanqid qilgan olimlarning eng
birinchisi
ham al-Kindiy hisoblanadi. Uning asarlari o‘rta asrlarda G‘arbiy Yev-
ropada tarjima qilingan va shuhrat qozongan. “Har xil turdagi qilichlar
va nomdor temir pichoqlar haqida”, “Farmakopeya haqida”, “Tutatqi
va distillash kimyosi haqida” nomli asarlarida kimyoga oid ma’lumotlar
keltirilgan.
Abdurahmon Xaziniyning 1121-yilda yozilgan “Donishmand-
lik tarozilari haqida” nomli risolasida har xil tarozilarning (hat-
to gidrostatik tarozilar ham tavsifl angan) konstruksion tuzilishi va
o‘lchash usullari batafsil yoritilgan, ikki elementdan tarkib
topgan
har xil metall qotishmalarining tarkibini aniqlash usullari ko‘rsa-
tib o‘tilgan. Bunda olim qotishmani suyuqlashtirish va ajratishdan
tashqari ularning solishtirma og‘irligini aniqlash orqali ham bu nati-
jalarga erishish mumkinligini batafsil izohlaydi.
IX asrning
mashhur astronom-olimi, matematigi, mexanigi va
shifokori, Sobit ibn Qurrah “Qarastun haqidagi kitob”
risolasida qaras-
tun – rimliklar tarozisi haqida ma’lumot bergan.
Hirotlik
