|
Raqamlar oʻrni almashib qolishi
Pdf ko'rish
|
| bet | 280/382 | | Sana | 22.11.2023 | | Hajmi | 132,8 Mb. | | #103163 |
Bog'liq IAT 9-sinf Talabalar-uchun-darslikRaqamlar oʻrni almashib qolishi
Raqamlar oʻrnining almashib qolishi, odatda, sonni qayta
yozishda yoki terishda undagi raqamlarning tartibi oʻzgarib
qolishini anglatadi. Buni yana transpozitsiya xatosi ham
deyiladi. Bunga misol qilib 1235677 oʻrniga 1325677 ni yozishni
koʻrsatish mumkin. Bunday holda, ikkinchi va uchinchi
oʻrinda turgan raqamlarning oʻrni almashib qolgan. Garchi
bu kichik xatoday tuyulsa-da, u moliyaviy koʻrsatkich sifatida
qoʻllanilgan boʻlsa, salbiy oqibatga olib kelishi mumkin.
Bunday xatoni aniqlash uchun ikkita sonning istalgan qoʻshni
ikkita raqamlari ayirmasi 9 ga boʻlinishini tekshirishingiz
mumkin. Yuqoridagi misolda siz dastlabki ikkita raqamni
bir-biridan ayirib, 9 ga boʻlinishini tekshiring va agar u ayirma
toʻqqizga boʻlinsa, bu raqamlar oʻrni almashib qolganini
bildiradi. Har bir qoʻshni raqamlarni ushbu usul yordamida xato
topilgunga qadar tekshirish mumkin. Birinchi ikkita qoʻshni
raqam 12 va 13 ga teng. Agar 13 dan 12 ni olib tashlasangiz, bu
ayirma 9 ga boʻlinmaydi. Keyin esa, navbatdagi ikkita raqamni
tekshirasiz: 23 va 32. 23 dan 32 ni ayirsak, ayirma -9 boʻlib, bu
son 9 ga boʻlinadi, demak, transpozitsiya xatosi ana shu yerda
boʻlgan ekan. Keyingi ikkita qoʻshni raqam 56 va 56 boʻladi
va ketma-ketlikdagi boshqa barcha raqamlar toʻlaligicha bir
xil ekanini ko‘rasiz. Bank kassalari odatda ushbu usuldan
raqamlarni qayta yozishda qayerda xato bo‘lganini aniqlash
uchun foydalanadilar.
Uchinchi tomon korrekturasi
Korrektura – bu siz bergan matnning imlosini uchinchi
tomon tarafidan tekshirish usulidir. Siz hujjatni uning asl
nusxasi bilan solishtirib oʻqib chiqishingiz yoki u hujjatning
oʻzini tekshirib chiqishingiz mumkin. Korrektura zavq
uchun oʻqishdan farq qiladi. Unda siz matndagi faktlar va
maʼlumotlarning mazmuniga eʼtibor qaratmaysiz. Siz faqat
har bir soʻzning imlosini tekshirasiz, grammatik xatolarni koʻrib
chiqasiz. Matndagi baʼzi gaplarning tuzilishini oʻzgartirishingiz
mumkinligi sababli, hujjatning asl nusxasiga kiritgan barcha
oʻzgarishlar koʻrinib turishi uchun oʻzgarishni kuzatib borish
vositasidan foydalanishingiz maqsadga muvofiqdir.
Agar bir hujjatning ikki xil talqinini solishtirayotgan boʻlsangiz,
ularni bitta oynada koʻrib chiqishingiz va har ikkala hujjatning
toʻliq mos kelishini taʼminlash uchun har bir jumla qatorini
soʻzma-soʻz koʻrib chiqishingiz kerak boʻladi.
Xuddi shu algoritmni ikkita ISBN raqam – 978-1-131-
650074-3 va 978-1-3166-2741-9 ni solishtirishda qo‘llang.
Ikki yoki undan ortiq kitobdan 10 ta raqamli ISBNni
topib, ularni solishtirishda tatbiq etilishi mumkin boʻlgan
algoritmni oʻrganing. Unga boshqa algoritmni qoʻllang
va kompyuter tizimidagi kiritish xatolarini kamaytirish
vositasi sifatida nazorat raqamini tekshirish usulini
qoʻllashning afzalliklari va kamchiliklari toʻgʻrisida
fikrlaringizni jamlang va o‘rtoqlashing.
|
| |
