458
Kompyuter ma’lumotlarini himoyalashning texnik-dasturiy vositalari
Ushbu vositalarni quyidagicha tasniflash mumkin:
Kompyuter ma’lumotlarini himoyalash apparatli-dasturiy vositalari.
Foydalanuvchilarni identifikatsiyalash va autentifikatsiyalash tizimi.
Ushbu tizim foydalanuvchidan olingan ma’lumot bo‘yicha uning shaxsini
tekshirish, haqiqiyligini aniqlash va shundan so‘ng
unga tizim bilan ishlashga
ruxsat berish lozimligini belgilab beradi.
Bu holda asosan foydalanuvchidan olinadigan ma’lumotni tanlash
muammosi mavjud bo‘lib, uning quyidagi turlari mavjud:
foydalanuvchiga ma’lum bo‘lgan maxfiy axborot, masalan, parol,
maxfiy
kalit va boshqalar;
shaxsning fiziologik parametrlari, masalan, barmoq izlari, ko‘zning
tasviri
va
boshqalar.
Birinchisi
an’anaviy,
ikkinchisi
esa
biometrik
identifikatsiyalash tizimi, deyiladi.
Disk ma’lumotlarini shifrlash tizimi. Ushbu tizimning asosiy maqsadi
V. Тayanch axborotlarni boshqarish vositalari
II. Disk ma’lumotlarini shifrlash tizimi
Vositalar:
I. Foydalanuvchilarni identifikatsiyalash va
autentifikatsiyalash tizimi
III. Тarmoq bo`yicha uzatiladigan ma’lumotlarni shifrlash
IV. Elektron ma’lumotlarni autentifikatsiyalash
459
diskdagi ma’lumotlarni himoyalashdir. Bu holda mantiqiy va jismoniy bosqichlar
ajratiladi. Mantiqiy bosqichda fayl asosiy obyekt sifatida bo‘lib, faqatgina ba’zi
bir fayllar himoyalanadi. Bunga misol qilib, arxivator
dasturlarini keltirish
mumkin. Jismoniy bosqichda disk to‘laligicha himoyalanadi. Bunga misol
sifatida Norton Utilities tarkibidagi Diskreet shifrlovchi dasturni keltirish
mumkin.
Тarmoq bo‘yicha uzatiladigan ma’lumotlarni shifrlash tizimi. Ushbu
tizimda ikki yo‘nalishni ajratish mumkin:
kanal bo‘yicha, ya’ni aloqa kanallari bo‘yicha jo‘natiladigan barcha
ma’lumotlarni shifrlash;
abonentlar bo‘yicha, ya’ni aloqa kanallari bo‘yicha jo‘natiladigan
ma’lumotlarning faqatgina
mazmuniy qismi shifrlanib, qolgan xizmatchi
ma’lumotlarni ochiq qoldirish.
Elektron ma’lumotlarni autentifikatsiyalash tizimi. Ushbu tizimda tarmoq
bo‘yicha bajariladigan elektron ma’lumotlar almashuvida
hujjatni va uning
muallifini autentifikatsiyalash muammosi paydo bo‘ladi.
Тayanch axborotlarni boshqarish vositalari. Ushbu tizimda tayanch
axborotlar sifatida kompyuter tizimi va tarmog‘ida qo‘llaniladigan barcha
kriptografik kalitlar tushuniladi. Bu holda
kalitlarni generatsiyalash, saqlash va
taqsimlash kabi boshqaruv funksiyalarini ajratishadi.
