1.4. ADSL asinxron raqamli abonent liniyasining qo‘llanilish
sohasi va texnologiyasi
Hozirgi kunda telekommunikatsiya servisining (ISDN,
K-XIRT, Talab bo‘yicha video va h.k.) shiddat bilan rivojlanishi
bilan aloqada abonent kirish tarmoqlarida yuzaga kelgan bunday
servisni qo‘llab-quvvatlashi zarurdir. «Transport tarmoqlari»da
va abonent kirish tarmoqlarida kommunikatsiya uskunasining
topologiyalari va tiplarini unifikatsiyalash va integratsiyalash
28
AFT va transport tarmoqlarining tuzilish prinsiplari o‘xshashligi
to‘g‘risida gapirish imkonini beradi. Abonent kirish tarmoqlarida
optik-tolali kabellarni qo‘llash uzatish tizimi kabi, kommutatsiya-
multipleksorlash uskunasi ham tarmoqning katta resurslarini
talab qiluvchi barcha xizmatlarini qo‘llab-quvvatlash imkonini
beradi. Xizmatlarni qo‘llab-quvvatlaydigan tarmoqlar tuzilishi
uchun xarajatlarni hisoblashda asosiy mezonlardan biri bo‘lib
amaldagi tarmoqlardan maksimal foydalanish hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda mamlakatning ko‘pgina abonent kirish tarmoqlari
simmetrik mis kabellaridan foydalangan holda tuzilgan UFTfT
tarmog‘iga moslashgan va bu tarmoqlarning o‘tkazish qobiliyati
uchun cheklovlarni qo‘yadi. Ikkinchi mezon bo‘lib xizmatlarning
aholi tomonidan sotib olish qobiliyati hisoblanadi, qoidaga ko‘ra,
xizmatlardan foydalanuvchilar foizi, masalan, «klassik» telefon,
faksga nisbatan katta emas va foydalanuvchilarning barcha
sonidan 2–5 foizni tashkil etadi.
Keng polosali xizmatlarni taqdim etish UFTf tarmog‘ining
bir qator elementlarini modernizatsiyalash bilan bog‘liq bo‘ladi.
Ikkinchidan, foydalanuvchi-tarmoqdan axborotni tashuvchi ra-
qamli oqimni uzatish uchun ishlab turgan ALdan foydalanish
imkoniyatini aniqlash zarur.
Ikkinchi vazifa o‘z ishiga juda murakkab muammoni oladi.
Foydalana olish tarmog‘ini qurishning amaldagi prinsiplari ter-
minal va xizmatlarni yetkazuvchi RKQ (marshrutizator) o‘rtasida
raqamli oqimni uzatishni tashkil qilish uchun to‘siq bo‘lib
hisoblanadigan turli diametrli simlarni ulash, kabelni tarmoqlash
va boshqa yechimlarga yo‘l qo‘yiladi. Ushbu vazifalarni hal etish
uchun quyidagi tadbirdan foydalanish mumkin:
– XIRT potensial foydalanuvchining abonent liniyasi uchun
terminal va kommutatsion stansiya o‘rtasida raqamli oqimni
uzatish uchun foydalanish imkoniyati to‘g‘risida xulosa chiqarish
imkoniga ega o‘lchashlar o‘tkaziladi;
29
– AL xarakteristikalari uni XIRT uchun foydalanish imko-
niga ega bo‘lsa, u tarmoq, liniya va stansion terminal bilan
jihozlanadi;
– AL xarakteristikalari XIRT uchun foydalanish mumkin
bo‘l masa, taqsimlash shkaflarida qayta ulashni o‘tkazish imko-
niyati ko‘rib chiqiladi va barcha zarur o‘lchashlar takrorlanadi;
– ishlab turgan AL da har qanday tadbirlar kutilgan samarani
bermagan holatda XIRT xizmatlarini ta’minlab turish uchun
mo‘ljallangan foydalana olishning yangi tarmog‘ini tashkil qilish
zarur.
Bu yechim eng zamonaviy telekommunikatsiya xizmatlarini
ta’minlab turuvchi foydalana olishning «qo‘yilgan» tarmog‘ini
yaratish kabi ko‘rib chiqilishi mumkin. Foydalana olishning
«qo‘yilgan» tarmog‘i istiqbolligi shundan iboratki, keng
polosali xizmatlarni ta’minlab turish uchun boshqa usul mavjud
emas. Masala shundan iboratki, qanday va qaysi vaqtda ushbu
«qo‘yilgan» tarmoq yaratiladi.
Keng polosali AFT ga o‘tishning oraliq bosqichidan biri
bo‘lib, hozirgi kunda aloqa xizmatlari operatorlari tomonidan
keng qo‘llaniladigan simmetrik mis kabellarida DSL texnolo-
giyalari qo‘llanilishi hisoblanadi.
DSL texnologiyalari abonent telefon liniyalarini moderniza-
t siya lamasdan telefon simlarining mis juftlari bo‘yicha ma’lu-
motlarni uzatish tezligini sezilarli oshirish imkoniga ega. Ma’lu-
motlarni yuqori tezlikli kanallarda uzatish amaldagi telefon
liniyalarini o‘zgartirish imkoniyati DSL texnologiyalarining
asosiy afzalligi hisoblanadi.
DSL qisqartmasi – Digital Subscriber Line (raqamli
abonent liniyasi) kabi shifrlanadi. DSL telefon stansiyani
yakka tartibdagi abonentlar bilan bog‘lovchi eski mis telefon
liniyalarining o‘tkazish polosasini sezilarli kengaytirish
imkoniga ega yangi texnologiyalari hisoblanadi. Hozirgi
30
vaqtda oddiy telefon aloqasidan foydalaniladigan har qanday
abonent o‘zining bog‘lanish tezligini, masalan, Internet
tarmog‘i bilan, DSL texnologiyalari yordamida sezilarli
oshirish imkoniga ega. DSL liniyasini tashkil qilish uchun
ishlab turgan telefon liniyalaridan foydalanilishini eslash
kerak. Natijada foydalanuvchi oddiy telefon aloqasining normal
ishlashini saqlagan holda keng polosali xizmatlardan kecha-
uy kunduz foydalana oladi. DSL texnologiyalari ko‘p qirrali
bo‘lganligi sababli foydalanuvchi 32 Kbit/s dan 50 Mbit/s
gacha ma’lumotlarni uzatish tezligiga mos kelganini tanlashi
mumkin. Ma’lumotlarni uzatish tezligi foydalanuvchi va
xizmatlarni yetkazuvchilarni bog‘lovchi liniya sifati va
davomiyligiga bog‘liqdir. Bunda xizmatlar yetkazuvchi, odatda,
foydalanuvchiga individual ehtiyojlariga mos keladigan uzatish
tezligini tanlash imkoniyatiga ega.
Shuningdek, DSL kanaliga parallel bo‘lgan standart TCH
kanalini bir vaqtda ta’minlash imkoniyatiga ega.
DSL o‘z ishiga raqamli abonent liniyasini tashkil qilish
imkoniyatiga ega turli texnologiyalar to‘plamini oladi. Texnolo-
gi yalar ma’lumotlarni tushuntirish va ularning amalda qo‘llanish
sohasini aniqlash uchun ushbu texnologiyalarning farqini
tushunish kerak. Avvalambor, har doim signal uzatiladigan
masofa va ma’lumotlarni uzatish tezligi o‘rasidagi nisbatni,
shuningdek, foydalanuvchi va tarmoq o‘rtasidagi ma’lumotlar
oqimining «pasayuvchi» (tarmoqdan foydalanuvchiga) va
«ko‘tariluvchi» (foydalanuvchidan tarmoqqa) uzatish tezlik-
larining farqini yodda tutish kerak. DSL quyidagi texnolo-
giyalarni birlashtiradi (1.16-rasm).
Ushbu rasmda aks ettirilgan multiservisli kirish tarmog‘i
quyidagi elemenlardan tashkil topgan:
Router – marshrutizator;
Access server xDSL – xDSL foydalana olish serveri;
| 