9
1-M A SH G‘ U L O T
Mavzu: Sinf: Sarkodalilar
Sinf: Xivchinlilar
Darsning maqsadi:
Talabalarni eng sodda hayvonlar tipining sarkodalilar va
xivchinlilar sinflariga oid erkin va parazit holda yashovchi vakillarining morfologik,
fiziologik, ahatomobiologik xususiyatlari bilan tanishtirish.
Kerakli jihozlar:
Erkin holda parazitlik yo‘liga o‘tgan sarkodalilar va
hivchinlilarning tuzilishini, rivojlanishini aks ettiruvchi jadvallar, mikroskop, buyum
shishachasi, qoplag‘ich shisha, tirik mikroskopik hayvonlar, quruq mikropreparatlar.
V A Z I F A
1.
Sarkodalilar- Sarcodinae seu Rhisopoda sinfining xarakterli vakillaridan
chuchuk suv (protey) amyobasi – Amoeba proteus ni ko‘lmak ifloslangan suv
namunasidan bir tomchidan bir necha tomchi olib mikroskop ostida uni topish,
harakatini, shakli o‘zgarishini kuzatish, rasmini chizish.
2.
Dizenteriya amyobasi – Entamoeba hystolytica ning tayyor preparatini
mikroskop ostida kurish va rasmini chizish.
3.
Chig‘anoqli amyobalar – Testacea, Foraminiferalar - Foraminifera,
Quyoshsimonlar – Heliozoa va Nursimonlar – Radiolaria turkumlarining ayrim
vakillarining tuzilishi bilan tanishib chiqish va rasmini chizish.
Chuchuk suv amyobasi: - Amoeba proteus-
0,2- 0,7 mm kattalikda bo‘lib,
ko‘lmak, hovuz suvlarida, sholipoyalarda erkin holda yashaydi. Mikroskop ostida
tiniq rangsiz bo‘lib, uning soxta oyoqlari (psevdopodiya), ekto va endoplazmalari,
yadrosi ko‘rinadi. Shakli va oyoqlar coni esa o‘zgarib turadi.
Amyoba bakteriya, suv o‘tlari va mayda bir hujayrali organizmlar bilan
oziqlanadi. Psevdopodiyalari harakat qilishda va ovqat tutishda xizmat qiladi. Ovqat
tutilgan joyda ovqat hazm qilish vakuolalari paydo bo‘ladi. Hazm bo‘lmagan ovqat
qoldiqlari, ortiqcha suv qisqaruvchi vakuolalar yordamida tashqariga chiqarib
yuboriladi. Amyobalar ko‘pchilik sodda hayvonlar kabi jinssiz oddiy bo‘linish yo‘li
bilan ko‘payadi. Dastlab yadro, so‘ngra protoplazma bo‘linadi. Amyoba noqulay
sharoitda ikki qavat qattiq po‘stga o‘raladi. Bu hodisa sistalanish deyiladi.
