-rasm . Jamiyatda axborotlar sonining o'sib borishi

Turli mamlakatlarda axborotlashtirish jarayonlarining jadal 
rivojlanishi shunga olib keldiki, axborot masalalari huquq va 
qonun hujjatlarida o'z ifodasini topa boshladi. Ayrim qonun hujjat- 
larida axborotga ta’rif ham berib o'tilgan. Uning oshkoralik prinsi- 
plari, axborot olish imkoniyatlari, shuningdek kompyuter axborot- 
larining haqiqiyligi prezumpsiyasi belgilab qo'yilgan. Axborot olish 
huquqiga inson va fuqaroning qonunan qo'riqlanadigan tabiiy va 
ajralmas huquqi sifatida qaralgan.
Jumladan, AQShda 1967 yili «Axborot erkinligi to'g'risida», 
1974 yili - «Shaxsni qo'riqlash to'g'risida» (shaxsiy ma’lumotlaming 
huquqiy rejimini tartibga soladi) Qonunlar, shartli ravishda «Huku- 
mat kun yorug'ida» deb nomlangan Qonun, 1978 yili - «Fosh 
qiluvchilar to'g'risida» Qonun qabul qilingan. «Axborot erasidagi 
huquqlar to'g'risidagi qonun loyihasi» (1990) - AQSH federal 
hukumatining axborot olishni ta’minlash prinsiplari haqidagi hujjati 
bo'lib, u federal hukumatning barcha idoralari, ma’muriyat va 
xususiy tarmoq tomonidan axborotlar sohasidagi siyosatni amalga 
oshirishda qo'llash uchun majburiy hisoblanadi. Unda umum foy- 
dalanadigan axborotlar milliy boylik bo'lib, ular jamiyat manfaatlar- 
ida ko'paytirilishi va saqlanishi lozimligi e’tirof etilgan.
AQSH Adliya vazirligi 1978 yili chop etgan jinoyat kodeksida 
«kompyuter jinoyati» tushunchasi uch toifaga ajratilgan:
1) kompyutemi suiste’mol qilish — foyda olish maqsadida 
kompyuterdan foydalangan holda boshqa shaxslarga zarar 
yetkazgan yoki zarar yetkazishi mumkin bo'lgan qator qilmishlar;
2) jinoyatni sodir etishda kompyuterdan to'g'ridan-to'g'ri no­
qonuniy foydalanish;
3) muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun kompyuter texnologi- 
yasini bilish talab etiladigan har qanday noqonuniy qilmish.
Fransiyaning 1978 yil 6 yanvarda qabul qilingan «Informatika, 
kartotekalar va erkinliklar to‘g‘risida»gi Qonunida fuqarolarning 
shaxsiy axborotlarni avtomatlashtirilgan yo'sinda qayta ishlash 
sohasidagi huquqlari belgilangan. Haq-huquqlar mufassal tartibga 
solingan va kafolatlar o'rnatilgan. Informatika va erkinliklar Milliy 
komissiyasi davlat idoralari va fuqarolar shaxsiy axborotlarga 
avtomatlashtirilgan yo'sinda ishlov berishda qonun qoidalariga 
amal qilishlarini nazorat qiladi. 1978 yil 17 iyulda qabul qilingan 
«Boshqaruv organlari va jamoatchilik o'rtasidagi munosabatlarni
www.ziyouz.com kutubxonasi

yaxshilash chora-tadbirlari to'g'risidagi qonun»da boshqaruv huj- 
jatlaridan (dosye, dokladlar, tadqiqotlar, bayonnomalar, statistik 
materiallar, farmoyishlar, yo'riqnomalar va boshqalardan) foy- 
dalanishning huquqiy tartibi o'rnatilgan.
70- yillarda G'arbiy Yevropaning ko'pgina mamlakatlarida va 
AQShda axborotlarni muhofaza qilish to'g'risida qonunlar qabul 
qilindi. Shu bilan bir vaqtda, xalqaro axborot huquqining tegishli 
normalari ham yaratildi. 1985-yili Kanadada «Axborot olish 
to'g'risida» Qonun qabul qilindi.

Download 6,82 Mb.