odam esa rashkchini osongina tushunadi va unga m a’lum
darajada hamdardlik bilan munosabatda bo‘ladi. Oldingi
vaqtlarda, ayniqsa, sobiq ittifoq davrida (40—60-yillarda)
ayrim salmoqli adabiyotlarda, rashk — bu «o’tmishning
jirkanch qoldig‘i», «xususiy mulkchilik asosida tug‘ilgan
past hissiyot»dir, odamning shaxsiy erkinligini va boshqa
odamlar shaxsiyatini hurmat qilish darajasiga erishilsa,
rashk haqidagi gaplar o ‘z -o ‘zidan yo‘q bo‘lib ketadi,
chunki bunaqa sharoitlarda uning yuzaga kelishi uchun
hech qanday asos bo‘lmaydi, deb yozilar edi.
Haqiqatan ham, rashk aksariyat hollarda xususiy
mulkchilik psixologiyasi izlarini o ‘zida namoyon qiladi,
ayrim odamlarda «rashk qiladimi — demak sevadi!» —
degan qarash hozir ham mavjud. Ko'pchilik odamlar
uchun rashk — sevgining o ‘ziga xos zarur «ziravor»lari-
dan biridir.
Hozirgi vaqtlarga kelib bu o ‘tmish «qoldig‘i» asta-
sekinlik bilan qayta oqlanmoqda. Nafaqat badiiy ada
biyotlarda, balki publitsistik va ilmiy asarlarda ham bu
hissiyotning yashashga, mavjud bo ‘lishga haqqi borligi
tez-tez qayd etilmoqda. 0 ‘z navbatida A. I. Gersen rashk
haqida gapirib: «Rashkni bir yoqlama qat’iy yo‘q qilib yu-
borish, shu bilan birga ayolga, erkakka bo‘lgan sevgini
jinsga bo‘lgan sevgi bilan aralashtirib, uni butunlay yo‘q
qilib yuborishdir», — degan edi. Sevuvchi va shu'sevgan
odamiga nisbatan hech qachon rashkini his qilmagan,
sevgan odami xulqiga nisbatan bee’tibor munosabatda
bo'lgan birorta odamni topish qiyin, rashk bu sevgini hi-
moya qiluvchi vosita sifatida vujudga kelgan. Shuning
uchun ham uni faqat sevgi bilan birgalikdagina yo‘qotish
mumkin. Atoqli shoirimiz Uyg‘un aytganidek:
