Amaliy audit

Download 13,28 Mb.
bet	109/211
Sana	18.05.2024
Hajmi	13,28 Mb.
	#242509

1 ... 105 106 107 108 109 110 111 112 ... 211

Bog'liq
Amaliy audit

Auditorning xulosalari va qarorlari
Nizom ishlab chiqilmagan va tasdiqlanmagan N 2

T/ r.	Savol mazmuni yoki o’rganilayotgan ob’ekt		Javob mazmuni (tekshiruv natijasi)		Bel- gi		Auditorning xulosalari va qarorlari

1	2		3		4		5
A. Ichki nazorat
1	Xodimlar jadvali tasdiqlanganmi va unga rioya etiladimi?		Xodimlar jadvali xar yili bir marotaba qaytadan ko’rib chiqiladi		N₂		Ichki nazorat susaytirilgan, xatolar bo’lishi mumkin
2	Xar bir xodimga shaxsiy varaqalar yuritilganmi?		Xa, yuritilgan		N₄		Nazorat etarli darajada
3	Ishga qabul qilish va ishdan bo’shatish to’grisidagi buyruqlar o’z vaqtida qabul qilinadimi?		Buyruqlar o’z vaqtida va to’gri qabul qilinadi		N₄		Nazorat etarli darajada
4		Xodimlar bo’limi tomonidan tasdiqlangan ishbay xaqlar va tarif stavkalar qo’llaniladimi?		Xodimlar bo’limi tomonidan bir yilda kamida bir marotaba tanlab olib nazorat amalga oshiriladi		N₂		Ichki nazorat susaytirilgan, xatolar bo’lishi mumkin
5		Ish xaqidan ushlab qolishlar tekshiriladimi?		Bir yilda kamida bir marotaba tanlab olib nazorat amalga oshiriladi		N₂		Ichki nazorat susaytirilgan, xatolar bo’lishi mumkin
6		Soliqlar bo’yicha xisoblar ijtimoiy sugurta, soliq idoralari tomonidan tekshirilganmi?		Hisobot yilida tekshiruv o’tkazilmagan		N₂		Ichki nazorat susaytirilgan, xatolar bo’lishi mumkin
7		Hisob-kitob-to’lov qaydnomalari to’gri raqamlanganmi?		Ketma-ket raqamlash qo’llaniladi		N₄		Nazorat etarli darajada

8	Mukofotlar, mehnat ta’tili, kassalik varaqalari va boshqa-larni xisoblash tartibiga rioya qilinadimi?			Rioya qilinadi, lekin korxonada to’lovlar tartibi to’grisida ichki Nizom ishlab chiqilmagan va tasdiqlanmagan		N₂		Ichki nazorat susaytirilgan, xatolar bo’lishi mumkin
9	Ish xaqi va boshqa to’lovlar o’z vaqtida to’lanmagan xolatlari bo’lganmi?			Ha, bo’lgan		N₂		Sabablarini aniqlash lozim
10	Ish haqini tayyor mahsulotlar bilan to’lash holatlari bo’lganmi?			Ha, bo’lgan		N₂		Ha, bo’lgan
11	Ish haqini tayyor mahsulotlar bilan to’lash holatlari bo’lganmi?			Ha, bo’lgan		N₂		Ha, bo’lgan
		12	Ish haqini xisoblash bo’yicha dastlabki xujjatlar, taxliliy va sintetik xisob ma’lumotlari solishtiriladimi?		Chorak oxirida tanlab olib tekshiriladi		Nz		Tanlab olib tekshiruv o’tkazish lozim

Izoh . N₁-past daraja; N₂-o’rtachadan past; Nz-o’rtacha; N₄-yuqori.

Test savolnomalariga javob olingandan keyin, auditor tekshiruv dasturini ishlab chiqadi va unga muvofiq xodimlar bilan hisob-kitoblarning har bir turi bo’yicha auditorlik tekshiruvini o’tkazadi.

T.r.		Muolajalar ro’yxati			Ma’lumotlar manbasi
1		2			3
1		Ishbay ishlovchi xodimlar ish maxsuli xisobining tashkil etilishi va nazorati xamda ish xaqi xisoblanishini tekshirish			Naryadlar, marshrut varaqalari, tabellar, ish maxsuli me’yorlari, ishbay xaqlar
2		Vaqtbay va boshqa haq to’lash turlari bo’yicha xisoblarni tekshirish			Tasdiqlangan tarif stavkalari, lavozim maoshlari, tabellar
3		Ish xaqidan ushlab qolishlar bo’yicha xisoblarni tekshirish			Hisob-kitob-to’lov qaydnomalari, jurnal- orderlar, buyruqlar va boshqalar
4		Xodimlar bo’yicha taxliliy xisob yuritilishini tekshirish			Shaxsiy xisobvaraqlar, qaydnomalar, mashinogrammalar
	5		Ijtimoyi ehtiyojlar bo’yicha to’lovlar to’g’ri hisoblanganligini tekshirish	To’lov qaydnomalari, yoritib yozishlar, mashinogrammalar
	6		Ish haqi bo’yicha deponentlangan summalarni tekshirish	Deponent varaqlari, deponentlangan ish xaqini o’z xisobga olish daftari

Vaqtbay mehnatga haq to’lashda tarif stavkalar va kontraktlar sharti to’g’ri qo’llanilganligi tekshiriladi. Ish vaqtidan foydalanilganligi to’g’risidagi tabellar, naryadlar va ish haqini hisoblash bo’yicha boshqa hujjatlarni tekshirganda ularga uydirma (soxta) shaxslar kiritish hollari mavjudligi aniqlanadi. Buning uchun naryadlarni berilgan sanasi bo’yicha tahlil qilish, naryaddagi va ish vaqtini hisobga olish tabellardagi ishchilar familiyalarini xodimlar bo’limidagi shaxsiy tarkibni hisobga olish ma’lumotlari bilan solishtirish lozim. Dastlabki hujjatlar bo’yicha avval to’langan summalar qayta hisoblanganligi, aynan bir shaxslar familiyalari bir necha marotaba turli hisob-kitob-to’lov qaydnomalariga kiritilganligi holatlari tekshiriladi.
Korxona xodimlarining shaxsiy tarkibida bo’lmagan va qisqa muddat ishlagan shaxslarga yozilgan naryadlar hamda sifatsiz ishlarni, yaroqsiz mahsulotlarni tuzatish bo’yicha naryadlar alohida diqqat bilan tekshiriladi. Dastlabki hujjatlar va hisob-kitob qaydnomalarini tekshirganda arifmetik hisoblar to’g’riligiga katta e’tibor qaratiladi.
Auditorlik tekshiruvi vaqtida xodimlarni rag’batlantirishga qaratilgan turli to’lovlar, ya’ni: ma’lum bir davrda ishlaganligi natijasiga ko’ra mukofotlar, tovon tavsifidagi ish vaqtidan
- tashqari yoki tunda ishlaganligi uchun qo’shimcha to’lov va ustama haqlar, ishlamagan vaqt, mehnat ta’tili, vaqtinchalik mehnatga qobiliyatsizlik va boshqalar uchun to’lovlar hujjatlarda to’g’ri rasmiylashtirilganiga alohida e’tiborni qaratishi lozim. Bunda auditor har bir korxonada ichki moddiy

rag’batlantirish va turli qo’shimcha to’lovlar va mukofotlarni hisoblash to’g’risida ichki Nizom ishlab chiqilgan va tasdiqlangan bo’lishi kerakligini unutmasligi zarur. Mukofotlarni hisoblash rahbar buyrug’i bilan rasmiylashtirilishi va mukofotlash to’g’risidagi ichki Nizomning tamoyillariga muvofiq bo’lishi lozim.

o’rtacha ish haqiga asoslangan hisoblar to’g’riligini tekshirganda o’rtacha ish haqi to’g’ri belgilanganligini aniqlash, undan keyin esa, turli to’lovlar to’g’ri hisoblanganligini tekshirish kerak. Aniqlangan kamchilik va xatolar bo’yicha buxgalter tegishli tuzatishlarni kiritishi lozim.
Ish haqidan daromad solig’i to’g’ri ushlab qolinganligi, ijro varaqalari bo’yicha chegirmalar, nafaqa jamg’armasiga ajratmalar, hisobdor summalar bo’yicha qarzlar, moddiy zararni qoplash bo’yicha to’lovlar, olingan ssudalar bo’yicha to’lovlar, kreditga olingan tovarlar bo’yicha xodimlarning qarzlari, shaxsiy sug’urta shartnomalari bo’yicha to’lovlar, xodimning arizasiga muvofiq jamg’arma banklarga o’tkaziladigan summalar tekshiriladi.

Ish haqidan chegirmalar to’g’riligi tekshirilganda ular hujjatli ravishda asoslanganligi va qonuniyligi, ushlab qolingan summalar o’z vaqtida maqsadga muvofiq o’tkazilganligi aniqlanadi. Bundan tashqari, barcha chegirmalarning umumiy summasi bir oylik ish haqining 50% miqdoridan yuqori bo’lmasligini unutmaslik kerak.
Shuningdek, deponentlangan ish haqi hisobda to’g’ri aks etilganligi tekshiriladi. Ish haqini deponentlash xodim betob yoki u xizmat safarida

bo’lganida amalga oshiriladi. Deponent qarzlari haqiqatda vujudga kelganligi va qonuniy ravishda hisobdan chiqarilganligini tekshirish uchun deponentlangan summalarni tegishli davr bo’yicha hisob-kitob-to’lov qaydnomalari bilan solishtirish, turli hujjatlardagi (chiqim kassa orderlari, to’lov qaydnomalari, arizalar va boshqalar) deponentning imzolarini bir biriga solishtirish lozim.
Deponentlangan ish haqi hisob-kitob hisobvarag’idan o’tkazilganda esa,
oluvchilarning manzillari to’g’ri ko’rsatilganligini aniqlash kerak.

Amaliyotda oluvchilarning uy manzillari ataylab noto’g’ri ko’rsatilishi, buning natijasida qaytarilgan o’tkazmalar korxona kassasiga kirim qilinmaganligi, shuningdek, xodimlarga bajarilmagan ishlar uchun ish haqi hisoblab ularni deponentlash yo’li bilan kassir tomonidan hzlashtirish hollari ham uchraydi.
Auditorlik tekshiruvi jarayonida ish haqi hisoblanishi va hisob registrlarida ko’rsatilgan ish haqidan chegirmalar bo’yicha hisobvaraqlar to’g’ri korrespondentlanganligini aniqlash lozim. Buning uchun xodimlar bilan ish haqi bo’yicha hisob-kitoblar hisobvaraqlari ma’lumotlari asosida ish haqi bo’yicha

yig’ma hisoblar tekshiriladi. Hisob jurnal-order shaklida olib borilganda xodimlar bilan ish haqi bo’yicha hisob-kitoblar hisobvaraqlarining kredit bo’yicha oboroti 10 va 10/1-sonli jurnal-order ma’lumotlari bilan, ushbu hisobvaraq bo’yicha debet ma’lumotlari esa - 1, 2, 8-sonli jurnal-order ma’lumotlari bilan solishtiriladi.

Ma’lum bir sanaga ish haqi bo’yicha tahliliy hisob ma’lumotlarlari Bosh kitob va buxgalteriya balansidagi xodimlar bilan ish haqi bo’yicha hisob-kitoblar hisobvarag’ining sintetik hisobi ma’lumotlarlari bilan muvofiqligi aniqlanadi. Buning uchun oyning 1-sanasiga xodimlar bilan ish haqi bo’yicha hisob-kitoblar hisobvarag’ining qoldig’i hisob-kitob-to’lov qaydnomasining yakuniy summalari bilan solishtiriladi. Tafovutlar paydo bo’lsa ularning sabablari aniqlanadi. Ish haqi jamg’armasidan turli to’lovlar va chegirmalarni chiqarib tashlash yo’li bilan pul xarajatlarini yashirib ko’rsatish, bo’naklarni to’liq ushlab qolmaslik, pul hujjatlarini qaytadan hisobdan chiqarish va ular

bo’yicha to’lovlarni xodimlar bilan ish haqi bo’yicha hisob-kitoblar hisobvarag’ining debetiga o’tkazish, bir hisob-kitob qaydnomasidan qoldiqni ikkinchisiga ko’chirishda debitorlik qarzni kamaytirib yoki kreditorlik qarzni

ko’paytirib ko’rsatish, hisob qarovsiz qoldirilganligi yuqorida qayd etilganlarning asosiy sabablaridir.

Auditorlik tekshiruvi vaqtida aniqlangan xato va kamchiliklar, talablariga rioya qilinmagan me’yoriy hujjatlar ko’rsatilgan va hisobotning ko’rsatkichlariga miqdoriy ta’siri aniqlangan holda, auditorning ishchi hujjatlarida qayd etiladi.
Download 13,28 Mb.