|
Amaliy audit
|
| bet | 70/211 | | Sana | 18.05.2024 | | Hajmi | 13,28 Mb. | | #242509 |
Bog'liq Amaliy auditTanlash unsarlari. Nazoratchi mijozning inventarizasiya hisob-kitobini amalga oshirayotganda, quyidagilardan ehtiyot bo’lishi kerak:
xarakterli inventarizatsiya ob'ektlar namunaviy ko’rinishi va muhim ob’ektlarning hisob-kitobini kuzatuvi;
eskirgan yoki zararlangan ob'ektlar haqida so'rash;
har qanday moddiy mahsulot chiqarib tashlash sabablarini boshqarish bilan muhokama qilish;
Balanslarini batafsil sinovlari uchun oldingi bo'limlarda muhokama qilingan shu balans bilan bo’gliq nazorat maqsadlari jismoniy kuzatish sinovlari muhokamasi uchun mos tavsirlar beradi. Bu maqsadlarning muhokamasidan oldin, mijozning inventarizatsiya jarayoni haqida ba'zi umumiy izohlarini e'tiborga olish muhim ahamiyatga ega. Inventarizatsiya qoidalariga rioya qilishning eng muhim qismi jismoniy hisob-kitobning mijozning ko'rsatmalariga muvofiq holda olib borilayotganini aniqlashdir. Jismoniy hisob-kitoblar olib bo'layotganda auditorning ishtiroki muhim ahamiyatga ega.
Mijozning xodimlari inventarizasiya ko’rsatmalariga roiya qilmayaptgan bo’lsalar, nazoratchi jismoniy kuzatish tartibini o’zgartirish yoki muammoni bartaraf etish maqsadida maslahatchilarga murojaat etishi kerak. Misol uchun,
inventarizatsiya jarayonlari bir jamoadan inventarizasiya hisob-kitobini, ikkinchi jamoadan esa bu hisob-kitoblarning aniqligi haqida hisobotni talab etsa, auditor har ikkala jamoa birgalikda hisob-kitob qilayotganliklari to’g’risida boshqarishni xabardor qilishi kerak.
Tovar-moddiy zaxiralarni saqlash joylarini ko`zdan kechirish mobaynida moddiy javobgar shaxslardagi hujjatlar bo`yicha ular qiymatliklarni qabul qilish va berishni rasmiylashtirish, hamda omborxona hisobi daftari yoki kartochkalariga yozishni o`z vaqtida amalga oshirilayotganligi tekshiriladi. Hisobga olinmagan oshiqcha materiallar va tayyor mahsulotlar quyidagi yo`llar bilan vujudga kelishi mumkin:
tayyor mahsulotlarni tayyorlash mobaynida xomashyolarni almashtirish;
xomashyo va materiallarni topshiruvchilarning og`irlikdan urib qolishi, namligini oshirib ko`rsatish va ularning navlarini pasaytirish;
tayyor mahsulotlarni haridorlarga jo`natish mobaynida o`lchovdan, hisobdan va tarozidan urib qolishlar;
moddiy qiymatliklarni yuklash, tashish, tushirish yoki saqlash mobaynida yo`qolgan deb asossiz dalolatnomalar tuzish va shunga o`xshash.
Hisobga olinmagan oshiqcha materiallar odatda alohida saqlanadi. Ularni aniqlash uchun omborxona hisobi daftari yoki kartochkalari ma'lumotlaridan foydalaniladi. Agar hisobga olinmagan oshiqcha materiallar bo`lsa, alohida turdagi materiallarning ma'lum davrlardagi chiqimi, qoidaga ko`ra, ularning kirimidan oshib ketadi. Bunday oshiqcha sarflashlar shu nomdagi materiallarning keyingi tushumlari va kirimlari hisobidan qoplanadi.
Ombor xo`jaligini ko`zdan kechirish va moddiy qiymatliklar saqlanishining nazoratini hujjatlar asosida tekshirish bilan izchil amalga oshirish tovar-moddiy zaxiralarning saqlanishi to`g`risida asoslangan xulosalar qilish va profilaktik tadbirlar ishlab chiqish imkonini beradi.
Tovar-moddiy zaxiralarining to`liq kirim qilinishini tekshirish mobaynida auditor mol yetkazib beruvchilar bilan hisob-kitoblarning shakllari va shartlarini, talangan baholash usulini, sotib olingan qiymatliklar bo`yicha QQS ni qoplash tartibini hisobga olishi zarur.
Tovar-moddiy zaxiralarining tushumi va kirim qilinishi mol yetkazib beruvchilar bilan tuzilgan shartnomalar va kuzatib boruvchi hujjatlar (tovar- transport yuk xatlar, schyot-fakturalar, qadoqlash yorliqlari, sifat guvohnomasi, qabul kvitansiyasi va boshqalar) asosida tekshiriladi.
Omborxona kirim hujjatlarini mol yetkazib beruvchilarning kuzatib boruvchi hujjatlari yoki materiallarni chakana savdoda naqd pulga sotib olish hujjatlari bilan solishtirish omborxonada sodir bo`lgan kirim muomalalarini tekshirishning umumiy usuli hisoblanadi.
Tezkor va xizmat yuzasidan uzatiladigan axborotlar ham auditorlik tekshiruvning obyekti hisoblanadi. Masalan, kelgan yuklarni hisobga olish jurnalidan moddiy qiymatliklarning assortimenti va etkazib berish muddatlari to`g`risidagi ma'lumotlarni mol etkazib beruvchilar bo`yicha olish mumkin. Auditor bunday hisobning mijoz-subyektda qanday tashkil etilganligini o`rganadi. Xususan, har bir mol etkazib beruvchi bo`yicha shartnomada materiallarning
etkazib berilish muddatlari va assortimenti ko`rsatilayotganligi, hamda haqiqatda olingan materiallarning assortimenti, olinish sanasi ko`rsatilgan holda qabul qilinganligi tekshiriladi. Operativ hisobda keltirilgan axborotlarning ishonchliligini aniqlash uchun auditor ularni buxgalteriya hisobida aks ettirilgan ma'lumotlar bilan taqqoslaydi. Kelayotgan yuklarni hisobga olish jurnali va mol etkazib berish shartnomalarini hisobga olish kartochkalaridagi yozuvlar bo`yicha auditor tekshirilayotgan davr ichida qanday mol etkazib berishlar amalga oshirilganligini aniqlashi mumkin.
Agar moddiy qiymatliklar jismoniy shaxslardan yoki yuridik shaxs huquqiga ega bo`lmagan tadbirkorlardan naqd pulga sotib olingan bo`lsa, auditor harid dalolatnomalarining mavjudligi va to`g`ri rasmiylashtirilganligiga e'tibor qaratadi. Harid dalolatnomasida quyidagi majburiy rekvizitlar bo`lishi lozim: sotuvchining pasport ma'lumotlari, moddiy qiymatliklarning nomi, miqdori va qiymati.
Olingan moddiy qiymatliklarni rasmiylashtiradigan ichki hujjatlarga yukni qabul qilib oluvchi shtamp bosilgan mol yetkazib beruvchilarning kuzatib boruvchi hujjatlari, kirim dalolatnomalari, kirim orderlari va yukni qabul qilish tartibiga ko`ra ayrim boshqa hujjatlar kiradi.
Sotib olingan moddiy qiymatliklarning to`g`ri baholanishi va to`liq kirim qilinishini tekshirishni boshlashda auditor moddiy qiymatliklarni hisobga oladigan vedomostlarda aks ettirilgan jami summalarning boshqa hisob registrlari ma'lumotlariga mosligini aniqlaydi.
6010 - «Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to`lanadigan schyotlar» (joriy qismi) va 7010 - «Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to`lanadigan schyotlar» (uzoq muddatli qismi) bo`yicha sintetik hisob registrlari ma'lumotlari, hamda omborxonalarning kirim hujjatlari bo`yicha auditor olingan materiallarning miqdorini va yuklarni qabul qilishning to`g`ri rasmiylashtirilishini aniqlaydi. Buning uchun mol yetkazib beruvchilarning puli to`langan schyotlari va boshqa to`lov hujjatlarini kirim orderlari, qabul qilish dalolatnomalari, hamda omborxona hisobi kartochkalaridagi yozuvlar bilan taqqoslaydi.
Moddiy qiymatliklarning to`liq kirim qilinganligini tekshirishda auditor mol yetkazib beruvchilarning hisobga olinmagan schyotlarini aniqlash maqsadida, mol yetkazib beruvchilardan kreditor qarzlarning haqqoniyligiga e'tibor qaratadi. Buning uchun u buxgalteriya hisobi registrlaridagi yozuvlarni taqdim qilingan schyotlar, shartnomalar va mol yetkazib beruvchilarga to`langanlik to`g`risidagi pul hujjatlari ma'lumotlari bilan solishtiradi.
Tovar-moddiy zaxiralarining kirimiga doir muomalalarni hujjatlar bo`yicha tekshirish mobaynida qabul qilishning miqdor va sifat qoidalariga rioya qilinishi; qabul qilish dalolatnomalari, tijorat dalolatnomalari, qabul qilishda aniqlangan tafovut dalolatnomalarining to`g`ri rasmiylashtirilishi; moddiy javobgar shaxslar hisobotlari va isbotlovchi hujjatlar reestrlarining buxgalteriyaga o`z vaqtida taqdim qilinishi aniqlanadi. Tafovutlar aniqlanganida hujjatlarni qarama-qarshi tekshiruvdan o`tkazish zarur.
Moddiy qiymatliklarning to`liq kirim qilinganligini tekshirishda ichki hujjatlar mol yetkazib beruvchilarning kuzatib boruvchi hujjatlari bilan solishtiriladi. Auditor olingan moddiy qiymatliklar sifati va miqdoridagi
tafovutlarning dalolatnomalar bilan to`g`ri rasmiylashtirilganligi va mol yetkazib beruvchilarga yoki transport tashkilotlariga (masalan, avtobaza, temir yo`l kompaniyasi) o`z vaqtida da'vo qo`zg`atilganligini o`rganadi. Ayrim hollarda bunday tafovutlar moddiy qiymatliklarni o`zlashtirish va kamomadni yashirish maqsadida qalbaki dalolatnomalarni rasmiylashtirish oqibatida yuzaga kelishi mumkin.
|
| |
