40
Alkilalmashgan naftenlar krekingi yon zanjirning uzilishi bilan boshlanadi.
Aromatik uglevodorodlar nisbatan termik barqaror hisoblanadi. Ular orasida eng
birinchi alkilalmashilgan hosilalari benzol va alken hosil qilib parchalanadi.
Yuqori haroratda aromatik uglevodorodlar
kondensatlanishi ham mumkin, bu
holat koks hosil bo‘lishiga olib keladi. Turli sinf
uglevodorodlarning oddiy
moddalardan hosil bo‘lish energiyasini haroratga bog‘liqlikdan kelib chiqqan.
Birinchi navbatda parafin uglevodorodlar va naftenlar parchalanadi va aromatik
uglevodorodlarning to'planishi kuzatiladi. Kreking
mahsulotlarida aromatik
uglevodorodlari ulushining ortishi ikkilamchi jarayonlar hisobiga ham (masalan,
dienli sintez) bo‘ladi.
Neftni termik qayta ishlashdan asosiy maqsad benzin ishlab chiqarishdir.
Benzin unumining haroratga bog'liqligi (a egri chiziq) va uni ta’sir qilish vaqti (b
egri chiziq) 96-rasmda berilgan. Haroratning ortishi bilan benzinni unumi beqaror
og‘ir uglevodorodlar parchalanish tezligining ortishi hisobiga ko‘payadiva
qandaydir optimal haroratda maksimumga (Xb, maks) yetadi. Haroratning yanada
ko'tarilishi, yengil uglevodorodlarning parchalanib gazlar
hosil qilishi natijasida
benzin unumini kamaytiradi.
Termodinamika qonunlariga muvofiq bosim parchalanish tezligiga ta’sir
etmaydi, ammo muvozanatni hajmning kamayishi tomonga siljitadi. Ya’ni gazlar
hosil bo‘lishi bilan boradigan reaksiyalarni sekinlashtiradi
va kichik molekular
massaga ega bo'lgan olefmlarni ikkilamchi reaksiyalaiga
kirishishi hamda
parafinlarning alkillanish reaksiyalariga qulay sharoit yaratadi. Demak, bog'liqlik
egri chizig‘i Xb=f(r) benzinning egri chizig'i
yuqori unumga mos keluvchi
