O’z-o’zidan blokirovkalovchi differensialning tuzilishi va
ishlashi.
O’rta ko’prikning etakchi konussimon shesterniyasining
flanesiga
maxkamlangan
mustaqil
qutida
blokirovkalash
mexanizmi burovchi mementni o’rta va ketingi yetakchi
ko’priklar orasida teng taqsimlash va differensiyalash majburan
blokirovkalash uchun mo’ljallangan (2-rasmga qarang.)
Tishli shesterniya 8 shesterniya 10 bilan va shesterniya 1
shesterniya 5 bilan har doim ilashib turadi. Shesterniya 8 da
tashqi tishlar bo’lib, u bilan tishli mufta 9 ilashadi.
Tishli mufta 9 ni ayri yordamida chapga surganimizda u
shesteriniya 8 bilan ilashadi. Shesternya 8 esa differensialning
bikirlash jarayoni hosil bo’ladi. Bikirlash mehanizmini chapga
tushirish orqali siqilgan havo jo’mragi orqali yurutuvchi
mehanizmga boradi va ayrini suradi.
Haydovchi avtomobilni sirpanchiq va nam tuproqli
yo’llarda haydayotganda ehtiyot o’rta yetakchi ko’prining
yetakchi g’ildirakalaridan birining shataksirasini bartaraf etish
maqsadida bikirlash mexanizmi ayirish dasta yordamida ishga
tushiriladi.
Differensialni
majburiy
blokirovkalash,
avtomobil
sirpanchiq va ho’l yo’llarda harakatlanayotganda bajariladi.
6. Yarim o’qlarning turlari, o’rnatilishi, ularning sxemasi.
Yarim o’qlar burovchi momentni diffensialdan yetakchi
g’ildiraklarga uzatish uchun xizmat qiladi. Bundan tashqari har
bir yarim o’q g’ildirakka ta’sir etuvchi kuchlar ta’sirida hosil
bo’gan eguvchi moment ta’sirida bo’ladi (6-rasm).
12.6-rasm. Avtomobillarning yarim o’qlari
Eguvchi
momentlar
avtomobilning
yetakchi
g’ildiraklariga ta’sir etadigan quyidagi kuchlardan hosil
bo’ladi. (7-rasm)
12.6-rasm. Yarim o’qlarning orqa ko’prikda joylanish usullari
a – yarim yuksizlantrilgan, b – ¾ qismi yuksizlantirilgan,
v – to’la yuksizlantrilgan
1) Tik yo’nalishda g’ildirak markaziga yo’nalgan radial kuch – R
(avtomobil og’irligini
G
dan hosil bo’lgan reaksiya kuchi)
2) Avtomobilning yetakchi g’ildiraklari aytilganda hosil bo’gan
tortuvchi kuch – R
3) Burilmadagi markazdan qochma va yo’lning qiyaligidan hosil
bo’lgan yonaki kuchlar – S
Yarim o’qning tashqi uchidan podshipniklarini yetakchi
ko’prikning yonchasiga joylashtirish usulini tanlash yo’li bilan
podshipnikka ta’sir etuvchi eguvchi momentlarning ta’sirini to’la
yoki qisman yuksizlantirish mumkin. Har bir yarim o’qning ichki
shlisali konussimon shestrinya o’tkazilgan bo’lib u differensial
qutisi ichiga joylangan. Yarim o’qning tashqi uchiga flyana
qilingan bo’lib u shpilkalar yordamida g’ildirak cho’nchagiga
mahkamlangan burovchi moment yarim o’qdan yetakchi g’ildirak
cho’ntagiga podshipnik orqali yuboriladi.
Podshipniklarni o’rnatilishi usuliga qarab yarim o’qlar yarim
yuksizlantrilgan
4/3
qismi
yuksizlantrilgan
va
to’la
yuksizlantrilgan bo’linadi.
Yarim o’qning tashqi uchida podshipnik yetakchi
ko’prik g’ilofning yoniga joylashsa, bu yarim yuksizlantirilgan
yarim o’q deb ataladi. Bu turdagi yarim o’qga – R, P va S
kuchlarida hosil bo’lgan burovchi momentlar ta’sir qiladi.
Bu yarim o’qlar yengil va kam yuk ko’taruvchi yuk
avtomobillarida qo’llaniladi.
Yarim o’qning tashqi uchi yetakchi g’ildirakning gupchasiga
mahkamlanib gupchasiga o’zi esa ko’prik g’ilofining kerilgan
yoniga podshipnikda o’rnatilgan bo’lsa, buni 4/3 qismi
yuksizlantrilgan. yarim o’qlar deb ataladi (12.6 chizma, b).
Bunda eguvchi momentning ko’p qismi podshipnik
orqali g’ilofga o’tkazilib, oz qismi yarim o’qga ta’sir qiladi.
Bu turdagi yarim o’qlar asosan yuqori sinfli yengil
avtomobillarga o’rnatilgan. Yarim o’qning tashqi uchi
yetakchi g’ildurakning gupchagi bilan tutashgan, gupchak
esa
yetakchi
ko’prik
g’ilofiga
o’tqazilgan
ikkita
podshipnikda yosa, to’la yuksizlantirilgan yarim o’q deb
ataladi (12.6 chizma,v). Bunda barcha kuchlar yarim o’q
g’ilofiga tarqatiladi.
Bu
turdagi
yarim
o’qlar o’rta va katta yuk
avtomobillari hamda avtobuslarda keng qo’llaniladi.
Nazorat savollari.
1. Asosiy uzatmani vazifasini ayting?
2. Asosiy uzatmani turlari, tuzilishini ayting?
3. Differensialni vazifasi, turlari va tuzilishini ayting?
4. O’qlararo differensialni tushuntiring?
5.Yarim o’qlarni vazifasi, turlari va ishlashini ayting?
| 