|
Atomning tuzilishi Atom tuzilishi to’g’risida tarixiy ma‘lumotlar
|
| bet | 12/15 | | Sana | 16.12.2023 | | Hajmi | 35,85 Kb. | | #120976 |
Bog'liq Atomning tuzilishi-fayllar.orgMosley qonuni: Turli elementlarning atomlari tomonidan chiqariladigan rentgen nurlarining to'lqin uzunligining o'zaro kvadratining ildizi elementning seriya raqamiga lineer bog'liqdir. Bu kimyoviy element atomining xarakterli rentgen nurlanishining spektral chiziqlari chastotasini uning seriya raqami bilan bog'laydigan qonun, bu erda to'lqin uzunligi lekin Doimiy qiymat Z- elementning seriya raqami (yadro zaryadi). Keyinchalik ma'lum bo'ldiki, tartib raqami yadrodagi protonlar soniga teng. Shunday qilib, tartibli (atom) raqam yadro zaryadiga teng va u tarkibidagi protonlar (ijobiy zarralar) mavjudligini ham aniqlaydi. Va atomlar neytral bo'lganligi sababli, atomdagi elektronlar soni protonlar soniga teng bo'lishi kerak. Ammo atomlarning massasi protonlarning umumiy massasidan kattaroq edi. Ortiqcha massani tushuntirish uchun neytronlar mavjudligi taklif qilindi. Ushbu zarralar proton bilan bir xil massaga ega bo'lishi kerak, ammo nol zaryad (1,675. 10 - 27 kg). Neytronni Ruterfordning xodimi Chadvig 1932 yilda kashf etgan. Oxir oqibat atom yadrodan va elektronlardan, yadro esa protonlar va neytronlardan iboratligi aniqlandi. Ularning miqdori deyiladi nuklon raqam yoki katta - A. A= Z+ N, Zprotonlar soni Nneytronlar soniga teng. Protonlar soni har xil bo'lgan atomlar ( Z) va neytronlar ( N), ammo bir xil miqdordagi nuklon bilan Adeyiladi izobarlar . Masalan: Izotoplar protonlar soni bir xil bo'lgan atomlar ( Z), ammo har xil nuklon bilan Izotonlar - bir xil neytronga ega bo'lgan atomlar ( N) Shunday qilib, davriy tizimdagi atom massalarining fraktsion qiymatlari bir xil element uchun izotoplarning mavjudligi bilan izohlanadi. Atomlar elektron qobiqlarning tuzilishi
Bosh kvant sonining n = 2 qiymatidan boshlab energetik qobiqlar (qavatlar) yadro bilan bog’lanish energiyasi jihatidan bir – biridan farq qiladigan qobiqchalarga (qavatchalarga) bo’linadi. Qobiqchalar soni bosh kvant sonining qiymatiga teng, lekin to’rttadan oshmaydi: 1 – qobiqda bitta qobiqcha, 2 – qobiqda – ikkita, 3 – pog’onada – uchta, 4 – pog’onada – to’rtta qobiqcha bo’ladi. Qobiqchalar o’z navbatida orbitallardan tarkib topadi. Qobiqchalarni lotin harflar bilan belgilash qabul qilingan: S – har qaysi energetik qobiqning yadroga eng yaqin birinchi qobiqchasi; u bitta s orbitaldan tarkib topgan; p – ikkinchi qobiqcha, uchta r – orbitaldan tarkib topgan; d – uchinchi qobiqcha, u beshta d – orbitaldan tarkib topgan; f – to’rtinchi qobiqcha bo’lib, unda 7 ta f – orbital bo’ladi. Shunday qilib, n ning har qaysi qiymati uchun n2 orbitallar bo’ladi (III.1 – jadval)
|
| |
