|
Atomning tuzilishi Atom tuzilishi to’g’risida tarixiy ma‘lumotlar
|
| bet | 9/15 | | Sana | 16.12.2023 | | Hajmi | 35.85 Kb. | | #120976 |
Bog'liq Atomning tuzilishi-fayllar.org 119 23.03.2023 (1), Mustaqil ish mavzular, Mavzu Kimyo fanini rivojlantirishda o’z xissalarini qo’shgan O’-fayllar.org, O‘zbekiston RespublikasiN.Bor nazariyasi vodorod atomi spektrining turli soxalaridagi ayrim chiziklarning xosil bo'lish sababini aniq tushuntirib berdi. Lekin Bor nazariyasi kamchiliklardan xoli emas. N.Bor nazariyasiga muvofiq elektronlar bir orbitadan 2- orbitaga utganda energiyaning uzgarishi spektr chizikda aks etadi. Birok spektrlarni sinchiklab tekshirish ularni yanada murakkab tuzilganligini kursatdi. Spektr chiziklarning xar qaysisi bir-biriga yaqin turgan ikki chizik - dubletdan, dubletlar esa bir-biriga juda yaqin turgan bir necha yuldosh chiziklardan iboratligi tasdiklandi. Kup elektronli atomlarning spektrlarida shunday spektr chiziklar kursatiladiki ularni elektronning bir orbitadan 2- orbitaga utishi bilan tushuntirib bulmasdi. Bor nazariyasi spektrdagi bu murakkablikni izoxlab bera olmadi. Bor nazariyasiga birinchi uzgarishlarni nemis olimi Zommerfeld kiritdi. Uning fikricha, elektronlar faqat doiraviy orbita buylab emas, balki, ellipslar buylab xam xarakat qilish mumkin. (7-rasm) Demak, Zommerfeld fikricha elektronning yadro atrofida aylanishi uch kvant son bilan xarakterlanishi kerak; n-asosiy yoki bosh kvant soni, l-yonaki kvant soni, m-magnit kvant son.
7-rasm. Elektronning uz yadrosi atrofidagi xarakat
formasi: a-sferik, b-elleptik
Atom yadrosini sun’iy yo’l bilan parchalash. 1919 yilda Rezerford atom yadrosi sun‘iy yo’l bilan parchalashda radioaktiv nurlanishda chikadigan x-zarrachalarning juda katta kinetik energiyasidan birinchi bo’lib foydalandi. U x-zarrachalar bilan azot atomlarini bombardimon qildi, natijada atom yadrosi o’zgardi. Bir xil atomlar yadrolarining boshqa xil atom yadrolariga aylanish jarayoni yadro reaktsiyalari deyiladi. Ular tenglamalar bilan ifodalanadi. Masalan , azot atomlarini x-zarrachalar bilan bombardimon qilishda sodir bo’ladigan jarayon quyidagi tenglama bilan ifodalanadi. 7Na14+2He4=8 О17+1H1 Zarrachalar zaryadi yig’indisi va massalar yig’indisi yadro reaktsiyasida o’zgarmaydi. Shuning uchun zarrachalar belgilarining tepasi va pastiga yozilgan indekslar tenglamaning o’ng va chap tomonida bir xil bo’lishi kerak.
|
| |
