Shahar va aholi punktlarida atmosfera havosining sifati

Download 2,81 Mb. Pdf ko'rish
bet	35/107
Sana	16.06.2024
Hajmi	2,81 Mb.
	#264081

1 ... 31 32 33 34 35 36 37 38 ... 107

Bog'liq
uzbekistan-state-of-the-environment-uz

Asosiy ifloslantiruvchi moddalar bo‘yicha atmosfera havosining sifati

Shahar va aholi punktlarida atmosfera havosining sifati
Shahardagi atmosfera havosining sifati tabiiy va antropogen omillarning murakkab o‘zaro ta’siri
ostida shakllanadi. Joyning tabiiy relef va iqlim parametrlari (havo harorati, shamol tezligi, quyosh
radiatsiyasi, yog‘ingarchilik, yer sirti va balandlik inversiyalari, atmosferadagi turg‘un hodisalar) havo
sifatining «iqlimi»ni yaratadigan muhim shartlardir. Shaharlarda atmosfera havosi ifloslanishining
asosiy manbalari, bu, sanoat korxonalari, qurilish sanoati va avtotransport hisoblanadi. Yirik
shaharlarda transportdan tashlanadigan tashlamalar sanoat chiqindilaridan oshib ketadi.
Atmosfera havosining sifatini baholash uchun ifloslantiruvchi moddalarning maksimal bir martalik,
o‘rtacha kunlik va o‘rtacha yillik maksimal ruxsat etilgan konsentratsiyasi (MRK) qo‘llaniladi.
Hozirgi kunda O‘zbekistonda «O‘zbekiston Respublikasi hududidagi aholi punktlarining atmosfera
havosida ifloslantiruvchi moddalarning ruxsat etilgan maksimal konsentratsiyasining (MRK)
gigiyenik me’yorlari ro‘yxati» 0293–11-sonli O‘zR SanQvaM amal qiladi (13-jadval).
Respublikaning barcha shaharlarida majburiy hisobga olish, me’yorlash, monitoring va nazorat
qilinadigan asosiy ifloslantiruvchi moddalarning konsentratsiyasi aniqlanadi: qattiq zarrachalar
(chang), oltingugurt dioksidi, uglerod oksidi, azot oksidi va dioksidi. Shuningdek, formaldegid,
ammiak, fenol, vodorod sulfidi va h.k.larni o‘z ichiga olgan ustuvor o‘ziga xos ifloslantiruvchi
moddalarning konsentratsiyasi ham aniqlanadi. Barcha sanoat markazlarida havodagi qo‘rg‘oshin
va kadmiy, benz(a)piren konsentratsiyasi o‘rganiladi. 10 mkm va 2,5 mkm gacha bo‘lgan
fraksiyalarning mayda dispers zarrachalari (bundan keyin PM10, PM2,5) konsentratsiyasi
avtomatik stansiyalarda o‘lchanadi.
Asosiy ifloslantiruvchi moddalar bo‘yicha atmosfera havosining sifati
Qattiq zarrachalar (chang)
2018–2022-yillarda atmosfera havosidagi umumiy qattiq zarrachalar tarkibi to‘g‘risidagi
ma’lumotlar tahlili shuni ko‘rsatdiki, O‘zbekistonning deyarli barcha kuzatilgan shaharlarida
ularning o‘rtacha yillik konsentratsiyasi MRK dan oshmaydi, Andijon, Buxoro, Guliston,
Namangan, Nukus va Toshkent shaharlari bundan mustasno.
PM
10
va PM
2.5
mayda dispers zarrachalari
2021-yilda Toshkentda 2 ta avtomatik stansiya (bugungi kunda respublikaning turli viloyatlarida
8 ta stansiya mavjud) yordamida atmosfera havosining PM
10
va PM
2.5
mayda dispers zarrachalari
bilan ifloslanishini avtomatik kuzatish boshlandi. Hozirgi vaqtda O‘zbekistonda SanQvaM 0293-

30
Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
11 amalda bo‘lib, unda faqat PM
10
muallaq zarrachalari uchun normalar qabul qilingan, PM
2.5
mayda dispers zarrachalari uchun esa normalar hali ishlab chiqilmagan.
SO
2
O‘zbekistonning o‘rganilayotgan shaharlarida mavjud atmosfera havosidagi oltingugurt dioksidi
miqdori, Olmaliq shahridan tashqari, MRK darajasidan oshmadi.
NO
2
2018–2022-yillarda O‘zbekistonning kuzatilgan shaharlarida mavjud atmosfera havosidagi azot
dioksidining o‘rtacha yillik miqdori Bekobod, Marg‘ilon, Navoiy, Namangan, Toshkent, Farg‘ona
shaharlarida o‘rtacha yillik MRKdan oshib ketdi.
CO
Umuman olganda, ko‘rib chiqilayotgan davrda kuzatilgan shaharlarda Olmaliq shahridan tashqari,
uglerod monooksidining o‘rtacha yillik konsentratsiyasi MRK darajasidan oshmadi.

Download 2,81 Mb.

1 ... 31 32 33 34 35 36 37 38 ... 107

Download 2,81 Mb.

Pdf ko'rish