34
Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
Ko‘rsatkich
Uzoq muddat
(10 yil)
O‘rtacha
muddat (3 yil)
Izohlar
Suvning ifloslanishi
CIRCLE-MINUS
Salbiy
CIRCLE-MINUS
Salbiy
Suvning ifloslanish indeksi
(SII) ga ko‘ra, ko‘p suv oqimlari
III-sinfga mansub (o‘rtacha
ifloslangan).
Yirik sanoat
korxonalari va shahar oqova
suvlarini tozalash inshootlari
jamlangan hududlarda suv
sifatining lokal darajada
yomonlashishi kuzatiladi.
Muzliklarning
qisqarish ko‘lami
CIRCLE-MINUS
Salbiy
CIRCLE-MINUS
Salbiy
Iqlim o‘zgarishi
tufayli Markaziy
Osiyoda muzliklar maydoni 30
foizga qisqardi va bundan keyin
ham qisqarishi kutilmoqda.
Aholi jon boshiga
suv ta’minoti
⚪
Stable
CIRCLE-MINUS
Salbiy
Oxirgi 15 yil ichida aholi jon
boshiga suv ta’minoti 3,1 m
3
dan
1,4 m
3
gacha kamaydi.
Qurg‘oqchilikning
davomiyligi va
davriyligi
⚪
Stable
CIRCLE-MINUS
Salbiy
2000, 2008, 2011, 2014
va 2018-yillarda kuchli
qurg‘oqchilikning kuzatilishi.
Suvni
tejovchi
texnologiyalar
CIRCLE-MINUS
Salbiy
CIRCLE-PLUS
Ijobiy
Sug‘oriladigan maydonlarning
faqat 23 foizidagina suvni
tejovchi texnologiyalar joriy
qilingan.
Manba: Mualliflar.
• Suv tanqisligi O‘zbekiston uchun g‘oyatda dolzarb muammo hisoblanadi. O‘zbekiston
yuqori suv tanqisligini boshdan kechirayotgan mamlakatlar reytingida 164 ta davlat
orasida 25-o‘rinda turadi (WRI, n.d.). O‘n yil davomida deyarli
barcha hududlarda suv
olish hajmining kamayishi kuzatilmoqda. Bunga asosiy sabab, suv taqchil yillar sonining
ko‘payishi bilan ifodalanadigan tabiiy va iqlimiy omildir.
• Aholi sonining o‘sishi 2030-yilga kelib sifatli suvga bo‘lgan talabning 2,3 mlrd m
3
dan
2,7–3,0 mlrd m
3
gacha (18-20% ga) oshishiga olib kelishi kutilmoqda. Bu kommunal
xizmatlar uchun suvga bo‘lgan talabning yillik o‘sishiga olib keladi (FAO, 2022-y.). So‘nggi
yillarda sanoat va energetika
ham faol rivojlanmoqda, ularning suvga bo‘lgan ehtiyoji yil
sayin ortib bormoqda.
• Suv resurslarining asosiy iste’molchisi qishloq xo‘jaligi hisoblanib, foydalaniladigan suvning
o‘rtacha 90 foizi uning ulushiga to‘g‘ri keladi. Suvni tejaydigan texnologiyalarning yetarli
darajada joriy etilmasligi suv havzalarida suvning kamayishiga olib keladi. Hozirgi vaqtda
suv sarfini kamaytirish, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish va suvni
qayta ishlashni rivojlantirish hamda barqaror suv ta’minotini rivojlantirishga qaratilgan
texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha chora-tadbirlar ko‘rilmoqda.
35
Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
• Suv resurslari (yer usti va yer osti) ifloslanishga moyildir. Sanoat, qishloq xo‘jaligi va
kommunal korxonalar suvni asosiy ifloslantiruvchilar hisoblanadi.Iqlim o‘zgarishi va
ekstremal ob-havo hodisalari quruq jazirama davrining ko‘payishiga, yog‘ingarchilik
kunlarining
kamayishiga, tog‘larda qor to‘planishi va muzliklarning keskin qisqarishiga,
tekisliklar va tog‘ etaklarida bug‘lanishning kuchayishi, qurg‘oqchilik va haddan tashqari
kam suvli hodisalarning ko‘payishi, shuningdek, toshqinlarning paydo bo‘lishi va sellarning
ko‘payishiga olib keladigan haddan tashqari kuchli yog‘ingarchilik
chastotasining oshishiga
olib keldi. Toshqinlar va sellar tog‘lar hamda tog‘ etaklarida tuproqning yemirilishiga olib
keladi.
