-rasm. Elektromagnitli relening sxemasi

54 
4-BOB. MANTIQIY ELЕMЕNTLAR 
4.1.
 
Mantiqiy algebraning asosiy tushunchalari 
 
Xalq xo‘jaligining hamma tarmoqlarida mehnat unumdorligi bilan mos 
ravishda avtomatlashtirish darajasining o‘sishi elektr qurilmalari sxemalarining 
murakkablashuviga olib keladi. Bu sxemalardagi asosiy qurilma rele hisoblanadi. 
U qoidaga binoan, elektr signallarining ko‘payishi, kuchayishi va bloklash uchun 
xizmat qiladi. Relelar ishining ishonchliligi esa yuqori emas. Relening 
qo‘zg‘aluvchan elementlari bo‘ladi, tebranishdan vintli birikmalarning mexanik 
mustaxkamligi buziladi, kontaktlar kuyadi va hokazo. Shuningdek tashqi omillar,
ya’ni haroratning ko‘tarilishi, chang, agressiv muhit ta’siri metall narsalarning 
oksidlanishiga, elektr ulanishning buzilishiga olib keladi. Bundan tashqari rele juda 
hajmdor qurilma. U ishlayotganda shovqin va tebranishlar tarqatadi. Ular katta 
og‘irlikka va inertsionlikka ega.
Zamonaviy elektronikada rele qurilmalari o‘rniga ularning vazifasini to‘la 
bajara oladigan kontaktsiz elementlar qo‘llaniladi. Releli va kontaktsiz sxemalarda 
signalning o‘tishi maxsus matematik apparat yordamida mantiqiy algebraga 
asoslanib yoziladi. Mantiqiy algebra fikrlar orasidagi turli mantiqiy bog‘lanishlarni 
o‘rganadi va faqat ikkita qiymat: haqiqiy “1” va soxta “O” bilan ish ko‘radi. 
Mantiqiy algebrada uchta asosiy mantiqiy funktsiya bor. 
1. Mantiqiy ko‘paytiruv, ya’ni kon’yunktsiya - “VA”. 

55 
2. Mantiqiy qo‘shuv, ya’ni diz’yunktsiya - “YOKI”. 
3. Mantiqiy inkor - “YO‘Q”.
Mantiqiy
algebra - bu 0 va 1 qiymatlarini qabul qilib, o‘zgaruvchan 
kattaliklar o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganadigan analiz va sintez matematik 
apparatidir. Bu ikkita qiymatga har xil o‘zaro qarama-qarshi hodisalar, shart va 
holatlar qo‘yiladi. Masalan, kontaktning ulanishi-1, kontaktning ajralishi-0: signal 
mavjudligi-1, signalning yo‘qligi-0: yopiq zanjir-1, ochiq zanjir-0. Bu yerda shuni 
nazarda tutish kerakki, 0 va 1 raqamlari miqdoriy nisbatni anglatmaydi va son ham 
emas, balki ular simvol hisoblanadi. 

Download 8,51 Mb.