|
Avtomatlashtirish va boshqarish
|
| bet | 14/52 | | Sana | 15.02.2024 | | Hajmi | 10,89 Mb. | | #157074 |
Bog'liq УМК узб АТВ 2020 Yogesh Solar cells (1), BSB-1 6-A SINF JUMABOYEV MIRSAID, ydtPMlLCxM67VW3jRslz3H22NF203baT7PTyQ8dsMustaqil qo‘zg‘aluvchan o‘zgarmas tok motorining tezligini magnit oqimini o‘zgartirib rostlash
Magnit oqimini o‘zgartirib elektr yuritma tezligini rostlash o‘zining soddaligi va kam energiya sarf bo‘lishi sababli keng qo‘llaniladi. CHunki motor qo‘zg‘atish chulg‘amidagi kuchlanishni o‘zgartirishga sarf bo‘ladigan energiya, yakor zanjirida sarf bo‘ladigan energiyadan bir necha barobar kamdir.
Motorlarning nominal ish rejimi motor magnit tizimining to‘yinmagan qismiga to‘g‘ri keladi va bu esa magnit oqimi qiymatining qo‘zg‘atish chulg‘ami tokiga chiziqli bog‘langan deb qarash imkonini beradi. (3.6) va (3.7) ifodalardan ko‘rinib turibdiki, magnit oqimining nominal qiymatidan kamayish tomonga o‘zgaritadiga bo‘lsak, motorning tezligi nominaldaen katta bo‘lgan qiymatlarga erishishi mumkin ekan.
Qo‘zg‘atish chulg‘amidagi tokni o‘zgartirish uchun qo‘zg‘atish chulg‘amiga qo‘shimcha o‘zgaruvchan qarshilik RQ ulanadi (3.7b – rasm) yoki qo‘zg‘atish chulg‘amining boshqariluvchi manbai sifatida boshqariluvchi to‘g‘irlagich BT (3.7a – rasm) qo‘llaniladi.
3.7 – rasm. MQ O‘TM ning qo‘zg‘atish chulg‘amiga boshqariluvchi to‘g‘irlagich (a) va o‘zgaruvchan qarshilik ulab (b) qo‘zg‘atish tokini rostlash sxemalari
Qo‘zg‘atish chulg‘amidagi kuchlanish boshqaruv signali Ub yordamida boshqariladi. Bu sxema odatda katta quvvatli motorlarning qo‘zg‘atish chulg‘ami toklarini keng oraliqda o‘zgartirishda, shuningdek agar BT sxemasi reversiv qilib bajarilgan bo‘lsa, u holda qo‘zg‘atish toki yo‘nalishini o‘zgartirib motorni revers qilishda ham ishlatiladi.
(3.6) tenglama bo‘yicha magnit oqimining kamayishi ideal salt yurish tezligi 0 ning oshishiga olib keladi. Qisqa tutashuv toki IQT = U / RYA magnit oqimi o‘zgarishiga bog‘liq emas. Magnit oqimlarining FH > F1 > F2 qiymatlari uchun motorning elektromexanik tavsiflari quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi (3.8 a – rasm).
Kisqa tutashuv momenti MQT = kFIQT ekanligini hisobga oladigan bo‘lsak IQT = const, u holda MQT1 < MQT2 < MQTN bo‘ladi (3.8b – rasm).
3.8 – rasm. MQ O‘TM ning magnit oqimini o‘zgartirib tezligi rostlanganidagi elektromexanik (a) va mexanik tavsiflari(b)
Magnit oqimining kamayishi bilan bir paytda tezlik oshadi va moment qiymati kamayadi va ularning ko‘paytmasi bo‘lgan mexanik quvvat nominalga teng bo‘lib o‘zgarmasdan qoladi. SHunday qilib, bu usul bilan motor tezligini rostlash mexanik quvvat o‘zgarmaydigan yuritmalarda qo‘llanilganida, sun’iy tavsiflarda motordan quvvati bo‘yicha to‘liq foydalanish imkonini beradi.
Ijro motorlariga qo‘yiladigan asosiy talablardan biri tez xaraktalanishidir (kam inetsiyalik). Ijro motorining kerakli cho‘lgamiga boshqaruvchi signal berilganda yakor aylanishni boshlaydi, va tezlashib kandaydir vaqtdan so‘ng aylanishlar chastotasining bergilangan qiymatiga erishadi. Motor yakorini tezlanish vaqti o‘tkinchi jarayonlar sabab bo‘luvchi elektromexanik vaqtga bogliq. Ijro motorining tezligini sifat jaixatdan aniqlash uchun elektromexanik vaqt diomiysi qo‘llaniladi. Elektromexanik vaqt doimiysi yakor (rotor) 0,633ωo aylanishlar chastotasiga teng bo‘lgancha ketgan vaqt.
Bunda ω0 — salt yurish rejimida yakor burchak tezligi:
ωo = 2πno/60 ≈ 0,105n0. (1)
Elektromexanik vaqt doimiysi yakor inersiyasiga momentiga to‘gr proporsional
Tem≈0,l05J0 2n0/Mn, (2)
Mp — motro boshlanich ishga tushirish momenti, N • m.
YAkor inersii momenti N¦ ms2,
J2=G2D 22;/4g, (3)
G2 — yakor ogirlik kuchi , N; D2 —yakorya diametri, m;
g = 9,81 m/s2 — ogirlik kuchi tezlanishi.
Elektromexanik vaqt doimiysi, s,
Tzm = 26x10-3 G2D2 2n 0 /gMv. (4)
Demak ijro motori tezlanishi oshishi (kamayishi Tem) kuyidagilar sabab bo‘ladi: ishga tushirish momenti kupayishi, yakor ogirlik kuchi va uni tashki diametrini kamayishi (rotor), salt yurish aylanishlar chastotasini kamayishi. YAkor tashki diametrini kamayganda uni uzunligi motor kerakli kuvvatini ta’minlash uchun oshiriladi.
Ijro motorlari tezligi ularni boshqarish usullariga xam boglik. O‘zgarmas tok motorlar yakor usulida boshqarilganda elektromexanik vaqt doimiysi (4) bo‘yicha aniqlanadi ya’ni Temya = Tem, kutbli usulda boshqarilganda
Temp = Te/α2,
YA’ni u signal koeffitsientiga α boglik .
Agar ijro motorlariga tezlik bo‘yicha talab qo‘yilsa, unda kam inersiyali maxsus konstruksiyali motorlar qo‘llaniladi. Ular kam inersiyali polыm, diskli yoki silliq (pazasiz) yakorli ko‘rinishlarda bo‘ladi.
Polыm yakorli O‘T motori. Motor cho‘lgami aylanishlar qismi ogirligini kamaytirish uchun yakor platsmassaali stakan kurinishida bajarilgan. Tayyorlash jarayonida yakor cho‘lgamlari silindar karkasga joylashtirilib kollektor bilan birlashtiriladi va epoksid smola quyiladi. Natijada mustaxkam stakan kurinishida konstruksiya xosil bo‘ladi. Bunday cho‘lgamning induktivligi ferromagnit pazalarga joylashtirilgan yakor cho‘lgamlarinikidan kamroq. Bu ishga tushirish, reverslarda kommutatsiyani ancha 2—3 marta yaxshilaydi
Ikki fazali asinxron motorlar ijro motoralari sifatida keng tarkalgan. Bu motorlar statorida ikki fazali cho‘lgam joylashgan. Bu cho‘lgamlarning biri qo‘zgatish cho‘lgami QCH bo‘lib uni doimo o‘zgarmas kuchlnishli o‘zgaruvchan tok manbaiga ulangan. Statordagi ikkinchi cho‘lgam bu boshqarish cho‘lgami BCH, unga boshqarish blokidan BB boshqarish signali kuchlanish Ub beriladi.
Asinxron ijro motori ishlashi uchun stator cho‘lgami aylanuvchi magnit maydoni xosil qilishi kerak. Bunday maydon xosil bo‘lishi sharti –stator cho‘lgamlari fazalari orasida vaqt bo‘yicha fazoviy MYUK siljishi bo‘lishi kerak. MYUK fazoviy siljishini motor konstruksiyasi ta’minlaydi: stator cho‘lgamlari fazalari o‘qlari fazoda biri biriga nisbatn 900 surilgan.
MYUK vaqt bo‘yicha siljishi (fazovыy) stator cho‘lgamlarini maxsus sxemalar yordamida xosil qilinadi. Sxemalarda cho‘lgam fazalrining biriga fazo siljituvchi fazo aylantirgich yoki kondensator ulanadi.
Asinxron ijro motorlarini boshqarish uchun uchta usul qo‘llaniladi: amplitudali, fazoli, amplituda-fazoli
Amplitudali boshqarishda Ub qiymatidan qat’iy nazar kuchlanishga U1 nisbatan 900 ga siljiydi (b). Ijro motorini boshqarish boshqarish kuchlanishini qiymatini (amplitudasini) o‘zgartirish yo‘li orqali amalga oshiriladi. Elektromagnit moment va aylanishlar chastotasini o‘zgartirish stator cho‘lgamlari (Fv = FB) MYUKlari tengligida motordagi aylanuvchi maydon xalqali, kuchlanish Ub o‘zgarganda maydon ellipsimon va motor rotoriga na faqat to‘gri (aylanuvchi) balki qayta (tormozlovchi) moment xam ta’sir qiladi.
Asinxron ijro motorlari ulanish sxemalari va vektor diagrammalari
Motor reversi amplitudali boshqarishda fazani Ub 1800 ga o‘zgartirib erishiladi. Aplitudali boshqarishda boshqarish kuchlanishini nisbiy qiymati signal koeffitsentini effektivligi bilan aniqlanadi.
α=k U_b/U_1
bunda k = k_qch w_q⁄〖k_chb〗_ w_chb,
kqch, kchb – qo‘zgatish va boshqarish cho‘lgamlari koeffitsientlari; wqch wb – cho‘lgamlar o‘ramlari soni
Stator aylanma aylanuvchi maydoni αs =1da buladi.
Fazoli boshqarishda boshqarish kuchlanishi o‘zgarmas qiymatga
Ub= U1 / k, ega bo‘ladi. Motorni boshqarish Ub kuchlanishini U1 kuchlanishga nisbatan faza burchak siljishini β=0-〖90〗^0 diapazonda o‘zgartirish orqali amalga oshiriladi (v). Signal koeffitsienti fazali boshqarishda α=sinβ. Kuchlanishlar Ub va U1 orasidagi fazalar β=〖90〗^0siljishida stator aylanuvchi maydoni aylana va α =1. Agar β<〖90〗^0 bo‘lsa, stator magnit maydoni ellipis, β=0 da pulsatsiyalanuvchi bo‘ladi. Agar β<0, bo‘lsa fazali siljish burchaki manfiy, motor rotori aylanishi yo‘nalishini o‘zgartiradi.
Amplituda-fazali boshqarishda qo‘zgatish cho‘lgami zanjiriga faza siljituvchi kondensator ulanadi (g). Boshqarish kuchlanishi Ub qiymati (amplitudasi) o‘zgarganda qo‘zgatish va boshqarish cho‘lgamlaridagi tok o‘zgaradi, Bu qo‘zgatish cho‘lgamidagi Uq kuchlanish fazasi va kattaligini o‘zgartiradi (d). Kondensator sigimi shunday tanlanadiki nominal boshqarish Ubnom, kuchlanishida va rotor qo‘zgalmas (n2 = 0) paytida motor aylanuvchi maydoni aylana bo‘ladi.
Nazorat savollari:
1. O‘zgarmas tok motorlarining qanday turlarini bilasiz?
2. Mustaqil qo‘zg‘aluvchan o‘zgarmas tok motori (MQ O‘TM) tarmoqqa asosiy ulanish sxemasini tushuntirib bering.
3. MQ O‘TM li elektr yuritma tezligini rostlashning asosiy usullarini aytib bering.
4. MQ O‘TM ning qanday tormoz rejimlari mavjud?
5. Boshqariluvchi to‘g‘irlagichning ishlash asosini tushuntirib bering.
6. G – M tizimining afzalliklari va kamchiliklari nimalardan iborat?
Adabiyotlar:
1. Yusupbekov N.R., Muxamedov V.I., Gulyamov Sh.M. Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatJashtirisb. - Toshkent. O’qituvchi, 2011. - 576b.
2. YUsupbekov N.R. va boshqalar. Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari. – Toshkent: O‘qituvchi, 1997. – 704 b.
3. Ibragimov U. Elektr mashinalari
4. Katsman M.M. Elektr mashinalari va transformatorlar
5. SHandrov B.V., CHudakov A.D. Texnicheskie sredstva avtomatizatsii. -M.: Izd. sen. «Akademiya», 2007. -368s.
4. YUsupbekov N.R., Muxitdinov D.P., Avazov YU.SH. Avtomatika va nazorat ulchov asboblarining tuzilishi va vazifasi. Kasb-xunar kollejlari uchun darslik. -T.: Iktisod-moliya, 2010. -232b.
|
| |
