• 4. 3. statiK prOYeKsiOn apparatLar
  • «svityaz» dioproyektori.
  • «peleng–700av»
  • Harakatlanadigan (dinamik) tasvir




    Download 17,68 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet30/163
    Sana02.02.2024
    Hajmi17,68 Mb.
    #150187
    1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   163
    Bog'liq
    Axborot-kutubxona texnologiyasi

    Harakatlanadigan (dinamik) tasvir – bu tilsiz va ovozsiz badiiy 
    hamda animatsion filmlarning kinoproyeksiyasidir. Dioproyeksi-
    yaning xilma-xilligi dioproyeksiya deyiladi. Dinamik proyeksi-
    yalarning uskunalari obyektlar harakatlarini amalga oshirish, taas-
    surotlarini ekran ko‘rinishida yiriklashishini namoyon etish uchun 
    ishlatiladi. Dinamik proyeksiyalarning uskunalari sifatida turli xil 
    kinomoslamalar, videotexnikalar va videoproyeksion moslamalar 
    (multimedia proyektorlar) qo‘llaniladi. 
    4. 3. statiK prOYeKsiOn apparatLar
    1640- yilda birinchi proyektor paydo bo‘lgan. Bu proyektorni 
    Afanasiy Kirxer (1601–1680- yillar) ismli nemis fizik-matematigi 
    ixtiro qilgan. A. Kixxer ushbu apparatini «sehrli chiroq» deb nom-
    lagan. Ushbu apparat kartonlardan kesib yasalgan hayvon va odam-
    lar ko‘rinishining ko‘lankali proyeksiyalarini amalga oshirib bera 


    60
    61
    olgan. Bu yerda yorug‘likning manbayi bo‘lib shag‘am ishtirok 
    etgan. 
    1839- yilda L. Dager ismli fransuz rassomi fotografiya (suratga 
    tushish)ni ixtiro etgan. Bu esa sur’atlarni shishali diopozitivlarda 
    namoyon qilish imkonini bergan. 
    XIX asrga kelib proyektorlardagi yorug‘lik manbayi sifa-
    tida elektr lampalar ishlatila boshlanib, ushbu lampalar ham ikki 
    xilda bo‘lgan bular: qizdirilgan ko‘mir lampasi va «Yablochkov 
    shag‘am»laridir. 
    XIX asrning boshlariga kelib Moskvada maktab dasturlariga 
    muvofiq bo‘lgan o‘quv diopozitivlari ishlab chiqarila boshlangan. 
    1904–1905- yillarga taalluqli plyonkali birinchi diofilmlar paydo 
    bo‘lgan va ular «proyeksion fotogrammalar» deb atalgan. 
    Axborot-kutubxona muassasalarida qo‘llaniladigan grafo-
    proyektor, dioproyektor, epiproyektor, kinoproyektor kabi proyek-
    torlarda kichik hajmdagi kvars galogen lampalari ishlatiladi (KGM 
    12–100, KGM 24–150, KGM 220–500 va b.). Ushbu lampalarning 
    oddiy lampaladan ustunlik tomonlari ko‘p. Masalan, bu lampalarda 
    doimiy ravishda yorug‘lik oqimi va rangli harorat ta’minlanib, ular 
    hajm jihatidan unchalik katta bo‘lmasa-da, foydali ish koeffitsiy-
    enti hamda xizmat qilish davri juda balanddir. 
    Lampaning asosiy qismi volfram ipdan iborat bo‘lib, maxsus 
    kvarsli shisha idishga joylashtirilgandir. Kvarsli shisha idish yod 
    va gaz bilan to‘ldirilgan. Shuningdek, galogen lampalarda molib-
    den folga (zar qog‘ozi)ni yoki oddiy simni kvarsga qalaylab ham 
    ishlatishadi. Bu holatda galogen lampaning harorati 350 °C dan 
    oshmasligi kerak, aks holda, lampa oksidlanib, kvarsning yori-
    lishiga olib kelishi mumkin. Kvars galogen lampalari ekspluatatsi-
    ya qilinayotganida elektr ventilatorlardan foydalanish o‘ta muhim 
    hisoblanadi. 
    Mazkur lampalardan foydalanayotganda yana bir muhim nar-
    saga e’tibor qaratish lozim, ya’ni lampaning tashqi ballon qismini 
    ochiq qo‘l bilan ushlab bo‘lmaydi. Chunki bu holatda ballonda 


    60
    61
    barmoq izlari qolib, lampaning yorug‘lik quvvatiga salbiy ta’sir 
    ko‘rsatadi va lampa tez orqada ishdan chiqadi. 
    Lampalarning tashqi ballon qismiga maxsus markalar ham 
    qo‘yiladi. Bu markalarda lampaning quvvati ko‘rsatiladi. Masa-
    lan, K–30–400 – bu kinoproyeksion lampa, PJ–220–500 – bu 
    epiproyektorlar uchun ishlatiladigan projektorlik lampasi, KGM–
    12–150 – bu kichkina hajmli kvarsli galogen lampasi va h. k. 
    Endi statik proyeksion apparatlar haqida batafsilroq to‘xtalsak. 
    Ta’lim muassasalarida eng ko‘p qo‘llaniladigan dioproyektorlar bu 
    «Svityaz» va «Peleng» apparatlaridir. 
    «Svityaz» dioproyektori 50 × 50 mm
    2
    o‘lchamdagi rangli va oq-
    qora diopozitivlarni namoyish qilish uchun mo‘ljallangan. 
    14- rasm. «svityaz» dioproyektori.
    1 – itargich; 2 – proyeksion lampani yoqish uchun tugmacha; 3 – kas-
    seta; 4 – obyektivni aniq ko‘rsatuvchi ruchka; 5 – diorpoektorni yechish 
    uchun qopqoq; 6 – qopqoqni yechish uchun vint; 7 – proyeksion obyek-
    tiv. 
    «Peleng–700AV», «Peleng–
    15- rasm. «peleng–700av» 

    Download 17,68 Mb.
    1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   163




    Download 17,68 Mb.
    Pdf ko'rish