Tizimning tarkiblashganligi — bu tizimning alohida elementlari va
ularning tashqi muhit bilan o'zaro harakati o'rtasidagi ichki aloqalaming
doimiy tarkibidir. Tizim tarkibi — uning faoliyati samaradorligini ko'p
jihatdan belgilovchi muhim tavsiflardan biri sanaladi.
Tizimning bo‘linishi — bu uning maqsadlar va vazifalarga javob
beruvchi m a’lum belgilar bo'yicha ajratilgan
elementlar yoki bir qator
kenja tizim lardan tuzilganligini anglatadi. Kenja tizim lar bunday
ajratilishning asosini tashkil etib, bunda elementlar o'rtasidagi aloqalar
ko'proq, kenja tizimlar o'rtasida esa kamroq bo'ladi.
Tizim tushunchasi shu m a’noda nisbiyki, tizim elementining o'zi
ham murakkab tizim bo'lishi mumkin. Biror belgi bo'yicha
ajratilgan
tizim o'ziga nisbatan yuqori darajadagi tizim elementi bo'lishi mumkin.
Tashqi muhit.
„Tizim" tushunchasi tizimga kiruvchi bir qator
elementlami cheklaydi: shartli ravishda cheklangan chegara o'ranadi, undan
tashqaridagi elementlar esa ushbu tizimga kirmay qoladi. Bundan
anglashiladiki, tizim o'z-o'zidan emas, balki boshqa ko'plab elementlar
qurshovida mavjud bo'ladi. Ayrim masalalami hal etishda bizni bu tashqi
muhitning barcha elementlari emas, balki ushbu masala nuqtayi nazaridan
tashqi muhitni tashkil etuvchi, ko'rib chiqilayotgan
tizimga biror-bir
aloqasi bo'lgan elementlargina qiziqtiradi. Tashqi muhit — bu ko'rilayot
gan tizimga ta’sir ko'rsatuvchi yoki ko'rilayotgan masala sharoitida uning
ta’siri ostida bo'lgan, tizimdan tashqaridagi har qanday tabiat elementlaridir.
Chunki, real sharoitlarda tizimlarning har biri alohida emas, balki
boshqalari yonida, bir-biriga bog'liq holda ishlaydi.
Tizimlarni tahlil va
sintez qilish chog'ida aloqalarning ikki xil turi ajralib turadi: ichki va
tashqi aloqa. Tashqi aloqaga ega tizimlar ochiq deb, unga ega emaslari esa
yopiq aloqa deb ataladi.
