TEXNIK TIZIMLARDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
120
6. count, min, max, avg, sum va group by funksiyalarini fazifasini aytib bering.
7. lower, upper, substr, concat, initcap, replace, length funksiyalarini fazifasini aytib
bering.
8. instr, lpad, rpad, trim, round, trunc, mod funksiyalarini fazifasini aytib bering.
4. PHP tili
Reja:
1. PHP nima?
2. PHP dasturlash tili.
3. RNR ni SHEXMga o’rnatish
4. O’zgaruvchilar. Ma’lumotlar tipi
Tayanch so‘z va iboralar: PHP,
personal home page, Rasmus Lerdorf, PHP.ini, server,
html, print, echo, izoh, o’zgaruvchilar, Integer, Double, String, Boolean, Object
PHP nima?
PHP – o’z nomini yetarlicha tanitib ulgurgan dasturlash tili xisoblanadi.
Dastlab ushbu til
uncha qiyin bo’lmagan shaxsiy WEB –saxifalarini yaratish uchun mo’ljallangan oddiy
makroslar to’plamidan iborat bo’lgan bo’lib, PHP-personal home page (shaxsiy uy
saxifasi) so’zlarining qisqartmasidan iborat.
Vaqt o’tishi bilan makroslar to’plami mukammal dasturlash tiliga aylanib
zamonaviy ma’lumotlar bazasi bilan ma’lumot almashish imkoniyatiga ega bo’lgan WEB
tarmoq sahifalarini yaratuvchi tilga aylandi. Tilning imkoniyatlari
kengaygani sari uning
ommaviyligi ham o’sib bormoqda. Netcraft (
http://www.netcraft.com
) kompaniyasining
ma’lumotlariga ko’ra 1999 yil noyabrь oyida RNR texnologiyasi Web tarmoqlarining bir
milliondan ortig’idan foydalanilgan 2000 yil 1400000 taga yetgan.
RNRning 1-versiyasi Rasmus Lerdorf (Rasmus Lerdorf) ismli programmist
tomonidan yaratilgan bo’lib, Web sahifalarini yaratishni yengillashtirish
uchun makroslar
to’plamidan iborat bo’lgan.
Tez orada u foydalanuvchilar nazariga tusha boshladi, hamda tezlik bilan takomillashib,
ommalashib bordi. 1997 yildan bu til ustida programistlar guruxi ish olib boradi.
MySQL ma’lumotlar bazasi va Apeche serveri bilan
ishlash uchun PHP ning
imkoniyatlari yanada kengayib bordi. Apeche serveri hozirgi kunda dunyodagi eng keng
tarqalgan Web -server xisoblanadi va PHP tili Apache serveri uchun modul ko’rinishida
qo’llanilishi mumkin. MySQL - bu zamonaviy ma’lumotlar bazasi bo’lib pulsiz (tekin)
tarqatiladi, shuning uchun ham PHP ning barcha funktsiyalari shu bazaga bog’langan.
Tan oligsh lozimki Apeche, MySQL va PHP larning o’zaro bir-biri bilan bog’liq
ravishda
ishlashi o’rtadagi raqobatga barham beradi.
Bu esa PHP boshqa MBSI bilan ishlamaydi degani emas. Bu texnologiya juda
MBSI va Web serverlar bilan ishlash imkoniyatiga ega.
WEB saxifalarni va tarmoqni yaratish yo’llari o’zgarishi bilan PHP ham
takomillasha bordi. 1990 -yil o’rtalariga kelib katta tarmoqlarda ham
HTML da yozilgan
yuzlab statik saxifalar ishlatilar edi. xozir esa jarayon o’zgarib bormoqda. WEB
saxifalarini yaratuvchilar ma’lumotlar bazasi bilan ishlovchi WEB saxifalarni yaratish
imkoniga ega bo’lib, foydalanuvchilarni qayta ishlash imkoniga ega bo’lgan WEB
saxifalarni yaratmoqdalar.
Ma’lumotlarni saqlash va ma’lumotlarga murojat qilish uchun ma’lumotlar
bazasidan foydalanish yanada aktuallashib, mobil telefonlar,
raqamli televideniya va
TEXNIK TIZIMLARDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
121
xokazolar. Turli xil qurilmalarda ma’lumotlarni uzatishda sifatni o’sishiga
erishishmoqda.
Bu fikrlar asosida aytish mumkinki, kelgusida PHP tili yanada takomillashib
o’zining o’ta yuqori darajadagi dasturlash tili ekanligini namoyon qiladi.
PHP tilini o’rganishga kirishishdan avval uning konfiguratsiyasini sozlash va o’rnatishni
o’rganib olish lozim. PHP xar xil sistemalarda va ko’plab serverlarda ishlashi mumkin.
