Parolli himoya va ularning zamonaviy turlari

kamchiligi - niyati buzuq odamning tizimda ma’mur imtiyozlaridan, shu bilan 
birga tizim fayllaridan, jumladan parol fayllaridan foydalanish imkoniyatidir. 
Xavfsizlik nuqtai nazaridan parollarni bir tomonlama funktsiyalardan foydalanib 
uzatish va saqlash qulay hisoblanadi. Bu holda foydalanuvchi parolning ochiq 
shakli urniga uning bir tomonlama funktsiya h(.) dan foydalanib olingan tasvirini 
yuborishi shart. Bu o`zgartirish anim tomonidan parolni uning tasviri orqali oshkor 
qila olmaganligini kafolatlaydi, chunki anim echilmaydigan sonli masalaga duch 
keladi. 
Ko`p 
martali 
parollarga 
asoslangan 
oddiy 
utentifikattsiyalash tizimining 
bardoshligi past, chunki ularda 
autentifikatsiyalovchi axborot 
ma’noli so`zlarning nisbatan 
katta bo`lmagan to`plamidan 
jamlanadi. 
Ko`p 
martali 
parollarning 
ta’sir muddati 
tashkilotning 
xavfsizligi 
siyosatida 
belgilanishi 
va 
bunday parollarni muntazam 
ravishda 
almashtirib 
turish 
lozim. Parollarni shunday 
tanlash lozimki, ular luatda bo`lmasin va ularni topish qiyin bo`lsin. 
Bir martali parollarga asoslangan autentifikatsiyalashda foydalanishga har bir 
so`rov uchun turli parollar ishlatiladi. Bir martali dinamik parol faqat tizimdan bir 
marta foydalanishga yaroqli. Agar, hatto kimdir uni ushlab qolsa ham parol foyda 
bermaydi. Odatda bir martali parollarga asoslangan autentfikattsiyalash tizimi 
masofadagi foydalanuvchilarni tekshirishda qo`llaniladi. 
Bir martali parollarni generatsiyalash apparat yoki dasturiy usul oqali amalga 
oshirilishi mumkin. Bir martali parollar asosidagi foydalanishning apparat 
vositalari tashqaridan to`lov plastik kartochkalariga o`xshash mikroprotsessor 
o`rnatilgan miniatyur qurilmalar ko`rinishda amalga oshiradi. Odatda kalitlar deb 
ataluvchi bunday kartalar klaviaturaga va katta bo`lmagan displey darchasiga ega. 
Foydalanuvchilarni autentifikatsiyalash uchun bir martali parollarni qo`llashning 
quyidagi usullari ma’lum: 
1.YAgona vaqt tizimiga asoslangan vaqt belgilari mexanizmidan foydalanish. 
2.Legal foydalanuvchi va tekshiruvchi uchun umumiy bo`lgan tasodifiy parollar 
ruyxatidan va ularning ishonchli sinxronlash mexanizmidan foydalanish. 
3.Foydalanuvchi va tekshiruvchi uchun umumiy bo`lgan bir xil dastlabki 
qiymatli psevdotasodifiy sonlar generatoridan foydalanish. 
Birinchi usulni amalga oshirish misoli sifatida SecurID autentikattsiyalash 
texnologiyasini 
ko`rsatish 
mumkin. 
Bu 
texnologiya 
SecuritiyDynamiss 
kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan bo`lib, qator kompaniyalarning, xususan 
Cusco Systems kompaniyasining serverlarida amalga oshirilgan. 

Vaqt sinxronizatsiyasidan foydalanib autentifikatsiyalash sxemasi tasodifiy 
sonlarni vaqtning ma’lum oraliidan so`ng generatsiyalash algoritmiga asoslangan. 
Autentifikatsiya sxemasi quyidagi ikkita parametrdan foydalanadi: 
•har bir foydalanuvchiga atalgan va autentifikatsiya serverida hamda 
foydalanuvchining apparat kalitida saqlanuvchi noyob 64-bitli sondan iborat 
maxfiy kalit; joriy vaqt qiymati. 
Autentifikatsiyaning bu sxemasi bilan yana bir muammo boliq. Apparat kalit 
generatsiyalagan tasodifiy son katta bo`lmagan vaqt oralii mobaynida haqiqiy parol 
hisoblanadi. SHu sababli, umuman, qisqa muddatli vaziyat sodir bo`lishi 
mumkinki, xaker PIN-kodni ushlab qolishi va uni tarmoqdan foydalanishga 
ishlatishi mumkin. Bu vaqt sinxronizatsiyasiga asoslangan autentifikatsiya 
sxemasining eng zaif joyi hisoblanadi. 
Bir martali paroldan foydalanuvchi autentifikatsiyalashni amalga oshiruvchi 
yana bir variant - «so`rov-javob» sxemasi bo`yicha autentifikatsiyalash. 
Foydalanuvchi tarmoqdan foydalanishga uringanida server unga tasodifiy son 
ko`rinishidagi so`rovni uzatadi. Foydalanuvchining apparat kaliti bu tasodifiy 
sonni, masalan DES algoritmi va foydalanuvchining apparat kaliti xotirasida va 
serverning ma’lumotlar bazasida saqlanuvchi maxfiy kaliti yordamida rasshifrovka 
qiladi. Tasodifiy son - so`rov shifrlangan ko`rinishda serverga qaytariladi. Server 
ham o`z navbatida o`sha DES algoritmi va serverning ma’lumotlar bazasidan 
olingan foydalanuvchining maxfiy kaliti yordamida o`zi generatsiyalagan tasodifiy 
sonni shifrlaydi. So`ngra server shifrlash natijasini apparat kalitidan kelgan son 
bilan taqqoslaydi. Bu sonlar mos kelganida foydalanuvchi 
tarmoqdan 
foydalanishga ruxsat oladi. Ta’kidlash lozimki, «so`rov-javob» autentifikatsiyalash 
sxemasi ishlatishda vaqt sinxronizatsiyasidan foydalanuvchi autentifikatsiya 
sxemasiga qaraganda murakkabroq. 
Foydalanuvchini autentifikatsiyalash uchun bir martali paroldan foydalanishning 
ikkinchi usuli foydalanuvchi va tekshiruvchi uchun umumiy bo`lgan tasodifiy 
parollar ruyxatidan va ularning ishonchli sinxronlash mexanizmidan foydalanishga 
asoslangan. Bir martali parollarning bo`linuvchi ro`yxati maxfiy parollar ketma- 
ketligi yoki to`plami bo`lib, har bir parol faqat bir marta ishlatiladi. Ushbu ro`yxat 
autentifikattsion almashinuv taraflar o`rtasida oldindan taqsimlanishi shart. Ushbu 
usulning bir variantiga binoan so`rov-javob jadvali ishlatiladi. Bu jadvalda 
autentifikattsilash uchun taraflar tomonidan ishlatiluvchi so`rovlar va javoblar 
mavjud bo`lib, har bir juft faqat bir marta ishlatilishi shart. 
Foydalanuvchini autentifikatsiyalash uchun bir martali paroldan foydalanishning 
uchinchi usuli foydalanuvchi va tekshiruvchi uchun umumiy bo`lgan bir xil 
dastlabki qiymatli psevdotasodifiy sonlar generatoridan foydalanishga asoslangan. 
Bu usulni amalga oshirishning quyidagi variantlari mavjud: 
•

Download 0,49 Mb.