Quritish, sovitish, aralashmalarni ajratish, joylash, saqlash eritmasi)Sentrifugalash, oqlash (utfel massasiga nisbatan 1 % suv) ► Ottyok I I III kristallizatsiya utfeli (utfel III, QM 93,5-94%)-►ll saturatsiya -> sharbatiga QM 65-70% gacha klerovka Majburiy kristallizatsiya: t=32 soat, sovitish 70-75, 45-50”C gacha, sentrifugalashTozalangan sharbat III kristallizatsiya shakari (qongir shakar) I Affinator -4 |
B isaboyev, Z. Sh. Sapayeva, Z. J. G'Ulomova oziq-ovqat texnologiyasi asoslari o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta’lim vazir/igi tomonidan 5541100 «Oziq-ovqat texnologiyasi»
|
| bet | 116/231 | | Sana | 13.02.2024 | | Hajmi | 1,23 Mb. | | #155970 |
Bog'liq Sapayeva, Z. J. G\'Ulomova oziq-ovqat texnologiyasi asoslari-fayllar.orgBu sahifa navigatsiya:
- Quritish, sovitish, aralashmalarni ajratish, joylash, saqlash eritmasi)
- Sentrifugalash, oqlash (utfel massasiga nisbatan 1 % suv) ► Ottyok I I III kristallizatsiya utfeli (utfel III, QM 93,5-94%)
- -►ll saturatsiya -> sharbatiga QM 65-70% gacha klerovka Majburiy kristallizatsiya: t=32 soat, sovitish 70-75, 45-50”C gacha, sentrifugalash
- Tozalangan sharbat III kristallizatsiya shakari (qongir shakar) I Affinator -4
198
Qiyom, QM 65%
Sulfitlash, filtrlash Qiyom, QM 55-60%
I
I kristalhzatsiya utfeli (utfel II, QM 92,5%)
I
Shakar
Sentrifugalash, oqlash (utfel massasiga nisbatan 3-3,5% suv)
Ottyok I ^
(utfelning kristallaro
Quritish, sovitish, aralashmalarni ajratish, joylash, saqlash
eritmasi)
I
kristallizatsiya utfeli (utfel II, QM 93%)
Ottyok II (shakar
kristallarini oqlashdan
keying)
Sentrifugalash, oqlash (utfel massasiga nisbatan 1 % suv)
► Ottyok I
I
III kristallizatsiya utfeli (utfel III, QM 93,5-94%)
i__
у
Ottyok I
I
Ottyok II kristallizatsiya shakari (sariq shakar)
-►ll saturatsiya -> sharbatiga QM 65-70% gacha klerovka
Majburiy kristallizatsiya: t=32 soat, sovitish 70-75, 45-50”C gacha, sentrifugalash
1
Melassa
saqlash
uchun
sig'imga
Utfel I ning ottyoki I
Tozalangan
sharbat
III kristallizatsiya shakari (qo'ng'ir shakar)
I
Affinator -4-
I
Affinatsion utfel,
QM 89-|0%
Suv bilan sentrifugalash, oqlash
I
-Affinatsion
ottyok
Shakar-affinadni oqlashdan keyingi - ottyok
III kristallizatsiya - shakari (shakar- affinad)
-► II saturatsiya shar- batiga QM 65-70% gacha klerovka
6.8-rasm. Mahsulot bo'limining uch martali kristallizatsiyalash sxemasi.
199
Utfel I ni sentrifugalash natijasida olingan ottyoklar yig‘gichga to‘planadi va undan 11 kristallizatsiya utfeli (utfel ll)ni vakuum apparatlarda 93% gacha quyultirish uchun yuboriladi.
Utfel II utfel aralashtiruvchi qabul qilgichiga tushiriladi, biroz suv qo‘shiladi va sentrifugaga beriladi. Sentrifugalash va oqartirish xuddi
kristallizatsiyadagiday amalga oshiriladi. Issiq suv utfel II massasiga nisbatan 1 % miqdorda sarflanadi. Sentrifugalash va oqartirish natijasida II kristallizatsiya shakari (sariq shakar) va ikkita bir-biridan tozaliligi bilan farqlanadigan ottyoklar olinadi. Ottyoklar utfel III ni quyultirish uchun vakuum-apparatlarga beriladi va uning quruq moddalari 93,5-94% gacha yetkaziladi. Tayyor utfel utfelaralashtirgich orqali kristallizatsion quril- maga tushiriladi, u haroratni 70-75 °C dan 35-40 °C gacha sovi- tishi hisobiga qo‘shimcha miqdorda saxarozaning kristallari hosil bo‘ladi. Shakar suv bilan oqlantirmasdan sentrifugalanadi. Olingan ottyok-melassa nasos orqali saqlash sig‘imiga yuboriladi.
Ill kristallizatsiya shakarining tozaliligini oshirish uchun affinatorga yuboriladi, utfel I ning ottyoki bilan aralashtiriladi, tozalangan sharbat bilan 74-76% quruq moddalarga ega boMguncha suyultirilib affmatsion utfel olinadi (affinatsiya-Ш kristallizatsiya shakarini 89-90% quruq moddalarga ega bo‘lguncha utfel I ning ottyokida suyultirishdir). Bunda qandlarning bir qismi eritmaga o‘tadi. Utfel sentrifugalanadi, ajratiladigan shakar suv bilan yuviladi, olingan barcha ottyoklar yig‘gichda to‘planadi. Olingan shakar II kristallizatsiya shakari bilan shnek orqali klerovkalash apparatiga beriladi va II saturatsiya sharbatida quruq moddalar miqdori 65-70% bo‘lguncha eritiladi (klerlanadi), so‘ngra bug‘lantiruvchi qurilmaning qiyomi bilan aralashtiriladi va sulfitlashga uzatiladi. Shu bilan kristalli shakar olish jarayoni tugallanadi va sikl qaytadan boshlanadi.
Yuqorida bayon etilgan utfelni quyultirish davriy ishlaydigan vakuum-apparatlarda to‘rt bosqichda amalga oshiriladi: o‘ta to‘yingan eritmani olish; kristallar o‘zaklari (markazlari)ni hosil qilish; kristallar oichamlarini oshirish; oxirgi quyultirish va utfelni tushirish.
Saxaroza karamelizatsiyalanishi oldini olish maqsadida, qiyom
02 MPa bosim ostida (vakuum) 70-72 °C haroratda quyultiriladi. Qiyomni quyultirish jarayonida quruq moddalarning miqdori 80-82% gacha oshganda shu siyraklanishdagi sharoitda, qiyomning qaynash harorati 74-76 °C ni tashkil etadi. Bunda o‘ta to'yinish koeffitsiyentining qiymati 1,25-1,30 ga tenglashadi (o‘ta to'yinish koeffitsiyenti ushbu qiyomda, xuddi shu sharoitda, to‘yingan eritmaga nisbatan necha marta saxarozaning ko‘p eriganini ko‘rsatadi).
200
Olta to'yinish koeffitsiyentining bunday qiymatida eritina nobarqaror holatni egallashi tufayli, mayin maydalangan shakar kukunini kiritib, kristall o‘zaklarini hosil qilish boshlanadi. Kristall o'zaklarini hosil qilish va ularning hosil bo‘lishini to‘xtatish muhim ahamiyatga ega, Shuning uchun, kristallarning miqdori ma’lum darajaga yetgandan keyin. ularning hosil bo‘lishi to‘xtatiladi. Buning uchun qiyomning yangi porsiyalarini kiritib, o‘ta to'yinish koeffitsiyenti 1,08-1,12 gacha pasaytiriladi. Yangi kristallar hosil boimasdan, mavjud kristallar olchamlarini oshirish maqsadida, uzluksiz tarzda qiyom kiritilib, o‘ta to‘yinish koeffitsiyentini
12-1,15 qiymatida saqlab turiladi.
Saxaroza kristallari kerakli oichamlarga ega boigandan so‘ng, utfel quruq moddalari maksimal konsentratsiyasi-92-92,5% gacha yetkaziladi, bunda harorat 70-73 °C dan oshmasligi darkor.
kristallizatsiyaning utfeli avtomatlashtirilgan davriy ishlaydigan FPN-125 1L2 tipidagi sig‘imi 660 kg boigan sentrifugaga beriladi va darhol sentrifugalanadi. Valda mahkamlangan barabandan iborat boigan sentrifuganing rotori utfel bilan toidiriladi. Kristallaro eritma markazdan qochma kuch ta’sirida kristallardan ajraladi va I ottyok yig‘gichiga yo‘naladi. Shakar kristallari sirtida kristallaro eritmaning yupqa pardasi qoladi, bu esa ularga sariq tusli rang beradi. Bu pardani olib tashlash uchun shu yerning o‘zida, sentrifugada, issiq artezian suv bilan (utfel massasiga nisbatan 3,0-3,5%) shakar oqartiriladi, hosil boigan ottyok I esa tegishli yig‘gichga yuboriladi.
Sentrifugadan tushiriladigan shakarda namning miqdori 0,9-1,0%. Shakar 55-60 °C haroratda quritish-sovitish qurilmasiga beriladi. U ikkita qiya aylanadigan polat barabanlardan iborat boiib, ichki devorlarida vint chizigi bo'yicha kuraklar mahkamlangan. Barabanlar aylanishida shakar solib turib, bir vaqtning o‘zida barabanning bo‘ylamasi bo'yicha harakatlanadi. Birinchi quritish baraban orqali ventilator bilan 105-115 °C haroratga ega issiq havo, ikkinchisidan esa-sovituvchi sovuq havo so'riladi. Sovitilgan shakar, metall aralashmalardan tozalab saralangandan keyin joylashga yuboriladi.
Ottyoklarni qayta ishlash. Utfel I ni sentrifugalash va oqartirishda olingan ottyoklar saxarozaning to'yingan eritmalaridir. Ular utfel I ni qaynatishda foydalaniladi. Buglantirish jarayoni vakuum-apparatda amalga oshiriladi. Sikl yuqorida bayon etilgan bosqichlardan iborat. Quyultirish siklining davomiyligi 300-330 minutni tashkil etadi. Quyultirishning birinchi bosqichida ottyoklar quruq moddalar miqdori 84,—85,5% ga
201
yetguncha davom ettiriladi, bu o‘ta to'yinish koeffitsiyentining 1,30-1,35 qiymatiga mos keladi. Kristall o‘zaklarni hosil qilish, shakar kukunini kiritish yo‘li bilan amalga oshiriladi (40 t utfel uchun 60-80 g). Kristallar o‘lchamlarini oshirgandan keyin utfel oxirigacha-quruq moddalar konsentratsiyasi 93,0% ga yetguncha quyultiriladi.
Utfel II utfel aralashtirgichga tushganidan so‘ng, darhol davriy ishlaydigan sentrifugaga beriladi. Shakar utfel massasiga nisbatan 1 % toza issiq suv bilan oqartiriladi. Sentrifugalashda turli tozalikka ega ikki ottyok olinadi.
Utfel III-utfel II ning birinchi va ikkinchi ottyoklari, affinatsion ottyoki va utfel III ning sentrifugalash elaklarini yuvishdan olingan eritmalarini quyultirish yo‘li bilan olinadi. Utfelning quyultirilishi oldingi jarayonlardan iborat bo‘lib, faqat quyultirish davomiyligi ottyoklarning tozaliligi pastroq bo‘lganligi tufayli, utfel II nikiga nisbatan 1,5-2,5 marta uzoqroq bo‘ladi. Kristallar o‘zaklarini hosil qilishdan oldin utfel vakuumda 68 °C haroratda quruq moddalar miqdori 83-85 % ga yetguncha quyultiriladi, bu esa o‘ta to'yimsh koeffitsiyentining 1,35-1,4 qiymatiga mos keladi. Shakar kukunini kiritishdan oldin harorat 70-73 °C gacha ko‘tariladi. 40 tonna utfelga 150-200 g shakar kukuni kiritiladi. Kristallar olchamlarini oshirish o‘ta to‘ymish koeffitsiyentining qiymati 1,15-1,25 bo'lganda, utfel II ottyoklarini berib turib, amalga oshiriladi.
Quyultirilgan utfel III da quruq moddalarning miqdori 94,5-96,0% ni tashkil etishi kerak. Vakuum apparatdan utfel III utfelaralashtirgichning qabul qiluvchisiga, undan oltita utfelaralashtirgich-kristallizatordan iborat qurilmaga tushadi. Utfel unga qarama-qarshi, valning ichidan va utfelaralashtirgich disklarining bo‘sh kovaklaridan harakatlanadigan sovuq suv bilan sovitiladi.
Kristallash davomida utfelning harorati 70-75 °C dan 35-40 °C gacha pasayadi. Butun jarayon davomida faqat kristallar o‘lchamini oshirish va mayda kristallar («un») hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida o‘ta to‘yinish koeffitsiyentining qiymati 1,20-1,25 oralig‘ida saqlanib turiladi. Sentrifugalashdan oldin utfel utfelaralashtirgichda 45-50 °C haroratgacha isitiladi va davriy ishlaydigan FPN 125 1L-3 sentrifugada shakarni suv bilan oqartirmasdan sentrifugalanadi. Bunda faqat bitta ottyok-melassa olinadi.
Kristallar sirtida melassaning yupqa pardasi qoladi va shu tufayli sariq shakarning tozaligi 94-95% ni tashkil qiladi. Uning tozaligini oshirish uchun u affmatsiyalanadi, ya’ni III kristallizatsiya shakari 202
utfel I ning suyultirilgan birinchi ottyoki bilan quruq moddalar miqdori 89-90 % ga yetguncha utfelaralashtirgichda 65 °C haroratda 20 minut davomida aralashtiriladi. Buning natijasida kristallarni yupqa qatlamda qoplangan noqandlarning bir qismi affinatsiyalanadigan eritmaga o'tadi va utfelni sentrifugalashda tozaroq shakar-affinad olinadi (tozaligi taxminan 97%). Shakar affinad va II kristallizatsiya shakari II saturatsiya sharbatida 80-85 °C haroratda quruq moddalar miqdori 65-70 % ga yetguncha eritiladi (klerlanadi), kristalli shakar olish boshlanish jarayoniga yuboriladi va bug‘lantiruvchi qurilma qiyomi bilan aralashtirib, sulfitlashga beriladi.
S/itfA-m'-kristall ko‘rinishdagi saxaroza hisoblanadi. GOST 21 talablariga asosan, shakar oq rangli yaltiroq, shirin ta’mli, begona ta’msiz va hidsiz bo‘lishi, suvda yaxshi erishi, bunda eritma tiniq boiishi kerak. Shakar kristallari olchamlari 0,2 dan 2,5 mm gacha boiishi, bir xil tuzilishli, aniq qirrali, sochiluvchan, yopishmaydigan boiishi kerak. Shakarning namligi 0,15% dan oshmasligi kerak. Shakar quruq moddalarining kamida 99,75 % i saxarozadan iborat (sanoatda qayta ishlash uchun moijallangan shakarda 99,55% bolishiga ruxsat etiladi). Shakar eritmalarining rangi maxsus asbobda aniqlanadi va 1 shartli birlikdan oshmasligi kerak; qayta ishlash uchun moijallangan shakarda 1,5 shartli birlikkacha bolishiga yol qo'yiladi. Eng katta olchami 0,3 mm boigan metall aralashmalar 1 kg shakarda 3 mg dan ko‘p bolmasligi lozim.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
B isaboyev, Z. Sh. Sapayeva, Z. J. G'Ulomova oziq-ovqat texnologiyasi asoslari o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta’lim vazir/igi tomonidan 5541100 «Oziq-ovqat texnologiyasi»
|
