Kuchlanish 1000 V dan yuqori bo`lgan setlarda jarohatlangan kishini
ajratish izolyatsiyalangan shtanga yoki kiskich, diэlektrik qo`lqop va botinkalar
yordamida bajariladi. SHu bilan birga o`nutmaslik kerakki, tok ta`siri
ostida
odamga elektr xavfsizligi tadbir choralari ko`rmasdan tegish qutqaruvchi kishining
o`zi uchun xavflidir. Jarohatlangan kishiga yordam berishda muvaffaqiyatning
asosiy sharti yordam berishning tezligi hisoblanadi, chunki inson yuragi shol
bo`lgandan besh minutdan so`ng uni asrab qolish mumkin emas.
Agar jarohatlangan kishi balandlikda bo`lsa kuchlanishni o`chirishdan
oldin uni yiqilishi xavfsizlikni taminlash kerak. elektr
tokidan shkastlanishning
barcha holatlarda jarohatlangan kishini holati qanday bo`lishidan qat`iy nazar
vrachga murojaat qilish lozim. elektr toki ta`siridan inson qutqarilgandan so`ng
uning holatini aniqlash zarur bo`ladi. Agar jarohatlangan kishi odam xushida
bo`lsa uni qulay joyga yotqizish va vrach etib kelguncha uni tinch kuyish va
doimiy ravishda nafas olishini va yurak urishini kuzatish talab etiladi.
Agar shikastlangan kishi hushini yo`qotgan holatda bo`lib, lekin nafas
olayotgan va yuragi urayotgan bo`lsa
uni qulay holatda yotqizilib, yoqa
tugmalarini va belidagi qayishini echish kerak hamda bo`rniga nashatir spirtga
namlangan paxta to`tish yuziga suv purkash hamda uni tinch kuyish lozim.
Nafas olish va yurak faoliyatini to`xtashi elektr toki ta`sirini eng og’ir
oqibati hisoblanadi.
Agar jarohatlangan kishi nafas olmayotgan lekin yuragi urayotgan
bo`lsa unga sun`iy nafas berishga kirishish kerak. Agar yurak urishi ham
to`xtagan bo`lsa unga sun`iy nafas berish bilan birgalikda
yuragini ham tashqi
massaj qilishni bajarish talab etiladi.
Sun`iy nafas berishning eng samarali yo`li jarohatlangan kishining
og’zidan yoki burnidan og’iz bilan havo puflash hisoblanadi. Bunda jarohatlangan
kishi orqasi bilan erga yotqizilib kiyimlari yoki boshqa narsa o`rab qopqoqlari va
bo`yni ostiga qo`yilib bo`yni ko`proq orqaga egiltiriladi (20.8.-rasm) va og’iz
bo`shlig’i suvdan tozalanadi va tili chiqariladi.
Jarohatlangan kishini burni qisiladi og’iz va burunga quruq rumolcha yoki
doka salfetka qo`yilib yordam berayotgan kishi
ikki-uch chuqur nafas olib
jarohatlangan kishi og’ziga havo puflaydi. Sun`iy nafas berish chastotasi minutiga
12…14 martadan oshmasligi lozim, chunki bu tabiiy nafas olish ritmiga mos
keladi. Sun`iy nafas berishni jarohatlangan kishida ritmik nafas olish tiklanguncha
davom ettirish lozim.
Sanoatda sun`iy nafas berishning apparatlari chiqarilgan. Bu moslama
komplektida niqob va har xil o`lchamdagi (katta yoshdagilar va o`smirlar, bolalar
uchun) havo puflagichlar kiradi.
Agar shikastlangan kishida
yurak urishi
kuzatilmasa yuragi tashqi
massaj qilinadi. Buning uchun jarohatlangan kishi orqasi bilan biror bir qattiq tekis
yuzaga yotqizilib, old tugmalari echilib ko`kragi ochiladi. YOrdam beruvchi odam
bunda bir qo`lini ko`krak qafasining kerakli joyiga kafti bilan, ikkinchi qo`lini esa
ko`krakka qo`yilgan qo`l ustiga kafti bilan qo`yilgan holda ko`krakni umurtqa
tomonga bosadi (20.8.-rasm, o`ngdan pastdagi).
8.-rasm. “Og’izdan og’izga” sun`iy nafas berish (chapdan) va yurakni
(tik bo`lmagan holda)
tashqi massaj qilish (o`ngdan).
Bunda ko`krak qafasi faqat tik holatda 3…4 sm gacha chuqurlikka
minutiga 60 marta chastota bilan bosiladi. Ko`krakdan bunday bosishda yurakdan
siqib chiqarilgan qon, qon tomirlarga kiradi.
YUrakni massaj qilishda qovurg’aga zarar bermaslik uchun ehtiyot bo`lish
kerak. Massajning samaradorligi katta arteriya qon tomirlarda pul’sning
paydo
bo`lishi bilan baholanadi.
Ko`p hollarda jarohatlangan kishilarni yuragini massaj qilish ularga
sun`iy nafas berish bilan birga olib boriladi. Bunda sun`iy nafas berishni ko`krak
qafasini bosish vaqti oralig’ida bajarish kerak. YAxshisi buni ikki kishi bajargani
maqul, bir kishi ko`krak qafasini 4…5 marta bosadi, so`ngra
ikkinchi kishi
jarohatlangan kishi o`pkasiga havo puflaydi. Bu jarayon shu holatda takrorlanadi.
Meditsina xodimi yurak faoliyatini tiklovchi samarali usul
tajribalariga ega bo`ladi. bu maqsad uchun defibrillyator degan maxsus apparatlar
qo`llaniladi va ular yordamida yurak orqali yuqori kuchlanishli qisqa elektr zaryadi
hosil qilinadi va bu yurak muskullarini umumiy qisqarishiga sabab bo`ladi.
