BUYRAK BIOKIMYOSI Katta odamlarda ikkala buyrakning og‘irligi taxminan 300gr.
Buyraklar muhim a’zolardan biri bo‘lib, ularning asosiy vazifasi
organizm ichki muhiti muvozanatini doimiy saqlashdir (111-rasm).
Buyraklar suv – elektrolit balansini boshqarish, kislota ishqor
muvozanatini saqlash, azot qoldiqlarini chiqarish, organizm suyuqliklari
osmotik bosimini saqlash, qon bosimni boshqarish, eritropoezni
stimullash va boshqalarda qatnashadi.
Buyrak to‘qimasi 2 zonadan iborat:
– tashqi (po‘stloq)
– ichki (miya)
Nefron buyrak parenximasining funksional birligi hisoblanadi
(rasm). Nefronning Baumen kapsulasidan qondagi suv hamda
plazmaning boshqa past molekulali moddalari filtrlanib o‘tadi; bu
filtrlanishni harakatlanuvchi kuchi koptokcha kapillyarlari bilan Baumen
kapsulasi bo‘shlig‘idagi gidrostatik bosim farqidir. Baumen kapsulasi
filtrati (birlamchi siydik) tarkibi va past molekulali moddalarni
konsentratsiyasi jihatidan qon plazmasidan farq qilmaydi.
Nefronda 3 ta asosiy jarayon sodir bo‘ladi:
- koptokchalarda filtratsiya;
- reabsorbsiya kanalchalarda
- sekresiya.
Filtratsiya davrida koptokchalardan har ikkala buyrak orqali 1
daqiqada 1300 ml qon o‘tadi. Buyrak koptokchalarini umumiy
filtrlanadigan yuzasi taxminan 1,5 m
2
ni tashkil etadi. Koptokchalarda
qon kapillyarlaridan buyrak koptokchasiga qon plazmasini
ultrafiltratsiyasi sodir bo‘ladi, natijada birlamchi oqsilsiz siydik hosil
bo‘ladi.
Surunkali piyelonefritning yuqori faolligi buyrakning azot ajratish
funksiyasi buzilishi kuzatiladi. Keyinchalik u gipertenzion va istisqo –
gipertenzion sindromli hamda azot ajratish qobiliyati buzilgan surunkali
piyelonefrit, faqat siydik sindromli azot ajratish funksiyasi buzilmagan
417
surunkali nefrit, o‘tkir diffuz glomerulonefritning qoldiq ko‘rinishlari
mavjud bo‘lganda keltirilgan tartibda faolligi pasayadi.
Koptokchalar orqali filtrlangan suyuqlikning 1% gina siydikka
