• DNKni DNK bilan duragaylash
    		•

    NUKLÅIN KISLOTALARNI DURAGAYLASH




    Download 4,12 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet45/273
    Sana21.05.2024
    Hajmi4,12 Mb.
    #249242
    1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   273
    Bog'liq
    Sobirova-R.A-biokimyo

    NUKLÅIN KISLOTALARNI DURAGAYLASH
    Nuklein kislotalar denaturatsiyasi
    Nuklein kislotalarning ikkilamchi strukturasi azot asoslari o‘rtasida
    vodorod bog‘lari bilan gidrofob bog‘lar yuzaga kelishi, ya’ni kuchsiz
    o‘zaro ta’sirlar hisobiga hosil bo‘ladi. Shu munosabat bilan xuddi
    oqsillarga o‘xshab o‘rtacha darajadagi ta’sirlar natijasida nuklein
    kislotalar denaturatsiyaga uchrashi mumkin. Nuklein kislotalar 70-100
    o
    Cgacha qizdirilganda, shuningdek, kuchli kislotali yoki ishqorli
    muhitlarda, mochevina qo‘shilganida denaturatsiya yuz beradi. Vodorod
    bog‘lari bilan gidrofob bog‘lar uzilishi natijasida zanjirlar bir-biridan
    qochib, tartibsiz koptokcha shakliga kirib qoladi (19-rasm).
    Qizdirish yo‘li bilan denaturatsiyaga uchratilgan nuklein kislota
    eritmasi sovutilsa, u holda bo‘sh bog‘lar yana paydo bo‘ladi va muayyan
    sharoitlarda dastlabki (denaturatsiyadan oldingi) preparat strukturalarga
    o‘xshab ketadigan qo‘sh spiralli spirallar hosil bo‘ladi, ya’ni
    renativatsiya hodisasi yuzaga chiqadi. Molekulalarni duragaylash usuli
    denaturatsiya va renativatsiya hodisalalariga asoslangan nuklein
    kislotalarning tuzilishini o‘rganish, shuningdek, ularni fraksiyalarga,
    ya’ni tarkibiy qismlarga ajratish uchun qo‘llaniladi.
    DNKni DNK bilan duragaylash
    Turli turdagi organizmlardan (masalan: baqa va quyondan) ajratib
    olingan DNK eritmalari bir-biriga aralashtirib, shu aralashma qizdirilsa
    (ya’ni DNKlari denaturatsiyaga uchratilsa) va keyin, sovutilsa u holda
    yana qo‘sh spiralli strukturalar komplementarlik asosida paydo bo‘ladi.
    Bunda dastlabki DNK molekulalariga o‘xshash qo‘sh spiralli

    77
    molekulalar bilan birga bitta nukleotid zanjiri baqa DNKlaridan,
    ikkinchi zanjiri esa quyon DNKlaridan iborat bo‘lgan duragay
    molekulalar yuzaga kelishi mumkin.
    Bu xildagi duragay molekulalar mukammal bo‘lmaydi. Ularda
    spiral holiga kelgan qismlar spirallashmagan qismlar bilan navbatlashib
    boradi. Shundan ko‘rinib turibdiki, spirallashmagan qismlarda
    polinukleotid zanjirlar bir-biriga komplementar bo‘lmaydi. DNK bilan
    DNK duragaylari (DNK–DNK duragaylari)ning mukammal emasligini
    elektron mikrosko‘p yordamida bilib olsa bo‘ladi. DNK – DNK
    duragaylashni o‘rganish biologiya uchun muhim bo‘lgan quyidagi
    xulosalarni chiqarishga imkon beradi:
    1. Bitta organizmning barcha a’zo va to‘qimalaridagi DNKlar bir-
    biriga o‘xshashdir.
    2. Bitta biologik turga mansub turli individlarning to‘qimalaridan
    ajratib olingan DNKlar bir-biriga o‘xshash bo‘ladi. Biroq kichik
    tafovutlar bo‘lishi mumkinki, bularni duragaylash usuli bilan topib
    19-rasm. 
    DNK qayta denaturatsiya va renativatsiya bosqichilari

    78
    olsa bo‘ladi (komplementarmas qismlarda 3-5 tadan ortiq nukleotid
    qoldiqlari bo‘lganida qo‘sh spirallar yuzaga kelmaydi).
    3. Har xil biologik turlarga mansub individlardan olingan DNKlar
    bir-biriga o‘xshash bo‘lmaydi, mukammal bo‘lmagan duragay
    molekulalar hosil qiladi. Turlar o‘rtasidagi filogenetik qon-qardoshlik
    nechog‘lik uzoq bo‘lsa, DNK-DNK duragaylarning mukammal
    bo‘lmaslik darajasi shu qadar yuqori bo‘ladi. Shu munosabat bilan
    DNK–DNK duragaylash usulini organizmlar sistematikasini aniqlash
    uchun qo‘llanishi mumkin bo‘lib chiqadi.
    DNKni duragaylash usuli bilan o‘rganish DNKning birlamchi
    strukturasi turga xos spetsifik bo‘lishi bilan xarakterlanishini ko‘rsatib
    beradi.

    Download 4,12 Mb.
    1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   273




    Download 4,12 Mb.
    Pdf ko'rish